Następnie udaliśmy się do Żółcina, gdzie odwiedziliśmy tamtejszą nekropolię. Oddalona od wsi jest położona na niewielkim wzniesieniu w otoczeniu pól uprawnych. Na porośniętym krzewami i zapomnianym dziś cmentarzu pozostało już tylko kilka nagrobków sprzed 1945 i pojedyncze ich fragmenty. Z Żółcina, przez Osiedle Fryderyka Chopina, dostaliśmy się na ścieżkę rowerową prowadzącą do Dziwnówka. Korzystając z bliskiej odległości do Grabowa udaliśmy się także do tej wsi czyniąc odstępstwo od przewidzianego wcześniej planu.

Cmentarz w Grabowie znajduje się w północnej części osady, za bazą Spółdzielni Kółek Rolniczych. Zachował się na nim obelisk poświęcony poległym w pierwszej wojnie światowej mieszkańcom tej wsi, wokół którego znajdują się kamienie z nazwiskami poległych. Z Grabowa udaliśmy się do Wrzosowa.

Na położonym w sąsiedztwie prowadzącej do Dziwnówka drogi wrzosowskim cmentarzu zachował się grobowiec, zmarłych w latach trzydziestych minionego wieku, Eberharda i Margarete von Puttkamer, właścicieli folwarku. Nagrobek ten w postaci krzyża ustawionego na głazie narzutowym góruje nad nekropolią. Wokół niego ułożone są, na kształt lapidarium, ocalałe płyty grobowe i ich fragmenty.

Będąc we Wrzosowie odwiedziliśmy również ruiny dworu z 1740 r. wzniesionego przez Joachima Jürgena von Puttkamera i przebudowanego po pożarze w 1820 r. oraz później na przełomie XIX i XX wieku. Po drugiej wojnie światowej obiekt ten był użytkowany przez miejscowe Państwowe Gospodarstwo Rolne. W 1990 r. z uwagi na swe znaczenie historyczne i walory architektoniczne został wpisany do rejestru zabytków. Pożar jaki wybuchł we dworze cztery lata później stanowił, z dzisiejszej perspektywy, początek jego końca. Po likwidacji PGR-u obiekt sprzedano osobie prywatnej. Dziś niestety po tym zabytku pozostały jedynie fundamenty, resztki ścian i gruzy. Wracając zatrzymaliśmy się również przy zrujnowanej XIX-wiecznej stajni, której poddasze stało się podczas drugiej wojny światowej miejscem zamieszkania polskich robotników przymusowych. Przed trzema laty trzy deski z tego zabytkowego budynku, na których jeden z robotników spisywał swoje przeżycia trafiły do naszego Muzeum. Ten niezwykły pamiętnik jest dziś prezentowany w kapitularzu kamieńskiej katedry, gdzie znajduje się stała wystawa MHZK.

Z dworu Puttkamerów udaliśmy się na plac po kościele i cmentarzu znajdujący się w centrum wsi. Wrzosowka świątynia wzniesiona została po pożarze gotyckiego kościoła, w 1840 r. Znacznie ucierpiała w wyniku działań wojennych w 1945 r. Jej pozostałości zostały usunięte przypuszczalnie w latach sześćdziesiątych XX w. Z wydanego w 1939 r. katalogu zabytków przedwojennego powiatu kamieńskiego autorstwa Gerharda Bronischa i Waltera Ohlego wiemy, iż na znajdującym się przy kościele cmentarzu znajdowała się spora ilość żeliwnych krzyży grobowych z XIX i XX wieku oraz dwie uszkodzone i wyblakłe drewniane płyty grobowe, tzw. grabwangeny, z końca XIX stulecia. Dziś po cmentarzu nie pozostało już niemal nic. W miejscu kościoła znajduje się pomnik upamiętniający żołnierzy 4 i 5 pułku 2 Dywizji im. Jana Henryka Dąbrowskiego poległych w walkach o Wrzosowo.

Ze Wrzosowa udaliśmy się do Radawki, gdzie w południowo-wschodniej części wsi, przy polnej drodze, znajduje się powstała przypuszczalnie w początkach XX wieku nekropolia. Prowadzącą na cmentarz urokliwą kasztanową aleją dotarliśmy do pomnika poległych podczas pierwszej wojny światowej. Na cmentarzu zachowało się również kilka nagrobków oraz ich fragmentów.

Z Radawki powróciliśmy do Kamienia kończąc tym samym pierwszy dzień obchodów tegorocznych Europejskich Dni Dziedzictwa w naszym Muzeum. Już teraz serdecznie zapraszamy na sobotę, 14 września, na godzinę 15.00 do Pałacu Biskupiego do uczestnictwa w wykładzie zatytułowanym „Obrazowanie fotograficzne Ziem Odzyskanych w pierwszej dekadzie po drugiej wojnie światowej”, który wygłosi dr Maciej Szymanowicz, historyk sztuki z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Źródło: Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej