- W związku z planowaną inwestycją na początku sierpnia 2012 roku rozpoczęły się, zlecone przez nas, wyprzedzające badania archeologiczne. Decyzję o wykopaliskach podjął Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie z uwagi na lokalizację budowy w historycznej części Kamienia Pomorskiego, czyli na tak zwanym Wzgórzu Popiołów – wyjaśnia Renata Bielaszewska-Mamzer, Prezes Kamieńskiego TBS.

Według źródeł historycznych we wczesnym średniowieczu w tym miejscu znajdował się słowiański wik, czyli osada nieobronna w części podgrodzia.

- Nasze badania potwierdziły istnienie takiej osady słowiańskiej z XI-XII w. – wyjaśnia Sławomir Górka, archeolog pracujący na terenie planowanej inwestycji. - W najstarszym poziomie osadniczym odkryliśmy obiekty ziemne - jamy zasobowe i odpadkowe oraz paleniska z dużą ilością ceramiki naczyniowej, ciężarków tkackich, kości zwierzęcych i ości ryb. Natrafiliśmy także na studnię o głębokości około 4 metrów z tego właśnie okresu.
Później, w miejscu słowiańskiej osady, od XIII do XVI wieku stał klasztor zakonu dominikanów z kościołem - najstarszy na Pomorzu Zachodnim i jeden z najstarszych tego rodzaju w Niemczech.

Pierwsi dominikanie do Kamienia przybyli z Polski (z Krakowa) i przez krótki czas klasztor należał do polskiej prowincji tegoż zakonu. Podczas badań natrafiono na (przypuszczalny) fragment południowego, gotyckiego muru kościoła klasztornego z połowy XIII w. Do tej pory nie znano dokładnej lokalizacji tej historycznej budowli.
- Największym zaskoczeniem było odkrycie pochówków ludzkich. W sumie zarejestrowaliśmy już około 500 szkieletów – dodaje S. Górka. - Część z nich można wiązać ze średniowiecznym cmentarzem przykościelnym, ale większość datujemy na okres nowożytny, to jest XVII wiek.

Dawni mieszkańcy Kamienia Pomorskiego byli chowani po linii wschód-zachód (z głową skierowaną na wschód). Skrzyżowane ręce kładziono zmarłym na klatce piersiowej lub dolnej partii tułowia, bez żadnego wyposażenia. Niektórych chowano w trumnach drewnianych, innych w jamie grobowej.

- Wyjątkiem jest jeden pochówek, w którym odkryto kilka monet z pierwszej połowy XVII stulecia oraz kilka pochówków ze sprzączkami od pasa. W żadnym grobie nie odkryto dewocjonaliów – dodaje archeolog Artur Sobucki. - Być może większość pochowanych tu ludzi to ofiary zarazy panującej w Kamieniu w okresie wojny trzydziestoletniej. Spora część pochówków to groby dzieci, czasami wręcz niemowlaków.

Badacze, do tej pory bezskutecznie, szukają odpowiedzi na nurtujące ich pytania: czy najstarsze groby przy kościele to groby polskich mnichów - dominikanów przybyłych z Krakowa w XIII wieku? Kim był właściciel skórzanej sakiewki z monetami, którą podczas pochówku schowano pod jego udem? Dlaczego ją włożono, skoro w tym czasie normą był brak wyposażenia grobowego? Zgodnie z planami, po zakończeniu prac, dawni mieszkańcy Kamienia mają spocząć na cmentarzu komunalnym.

- Rozmawialiśmy już na ten temat z proboszczem. Czekają nas jeszcze rozmowy z zarządcą cmentarza – zdradza Renata Bielaszewska-Mamzer.

Kolejnych odkryć i kolejnych zagadek archeolodzy spodziewają się na terenie jeszcze nieprzebadanym, w miejscu dawnego kościoła św. Idziego.