ikamien.pl • Poniedziałek [21.01.2013, 10:47:12] • Kamień Pomorski
O powojennych losach kirkutu w Kamieniu Pomorskim cz. I
Plan miasta z przewodnika turystycznego z 1966 r.( fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
)
W bieżącym roku minie czterdziesta piąta rocznica likwidacji cmentarza żydowskiego w Kamieniu Pomorskim. Znajdujący się na rogu ulic Bolesława Chrobrego, Adama Mickiewicza i Tadeusza Rejtana kirkut doczekał się swojego upamiętnienia w 1996 r. Ustawiona wówczas tablica z czarnego granitu, w kształcie macewy przetrwała jednak tylko kilka tygodni. Przez kolejne dwanaście lat przypominała o niej jedynie podstawa. 3 kwietnia 2008 r. ustawiono na niej głaz z napisem „Pamięci przedwojennej społeczności żydowskiej Kamienia Pomorskiego”.
Początki tej społeczności w naszym mieście sięgają 1663 r. kiedy to Żydom z Poznania przyznano prawo wolnego handlu na Pomorzu, w tym i w Kamieniu. Za pierwszego przedstawiciela ludności żydowskiej, dla którego Ziemia Kamieńska w końcu XVII wieku stała się domem uchodzi kupiec Salomon Jacob. W 1752 r. lista kamieńskich Żydów liczyła dwadzieścia trzy nazwiska. W 1877 r. oddano do użytku nową synagogę przy ówczesnej ulicy Speicherstrasse, dzisiejszej Pocztowej 2. W szczytowym 1880 r. kamieńska gmina żydowska liczyła 158 osób. Od tego momentu systematycznie się kurczyła. W roku 1930/1931 w mieście było zaledwie 35 Żydów. Ostatecznie gmina była zbyt mała by samodzielnie się utrzymać. Wkrótce zmuszona została sprzedać bożnicę miastu, które umieściło w niej Urząd Pracy, przebudowując później budynek na cele mieszkalne. Po 1945 r., już w polskim Kamieniu, w budynku tym mieściła się przez pewien czas, przypuszczalnie do oddania do użytku wyremontowanego gmachu Szpitala Powiatowego, izba chorych.
Budynek dawnej synagogi i domu rabina przy ul. Pocztowej 2( fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
)
O cmentarzu żydowskim w Kamieniu Pomorskim wiadomo nie wiele. Przyjmuje się, iż powstał na początku XIX wieku poza zabudowaniami miejskimi. Wiemy też, że kamieńscy Żydzi mieli już przed rokiem 1800 swojego grabarza, którym był Abraham Lewin. Z czasem miasto wrastało swą zabudową w okolice cmentarza. Usytuowanie nekropolii poza nim stało się w konsekwencji rozwoju Kamienia położeniem w śródmieściu. Żydowska nekropolia przetrwała czasy hitlerowskie. Została wtedy nawet otoczona ceglanym murem. Dziś nie wiemy niestety jak wyglądał sam cmentarz. Na znajdujących się w zbiorach MHZK jedynych fotografiach przedstawiających kirkut uwieczniono jedynie jego ogrodzenie od strony apteki w 1967 r. i likwidację rok później.
Synagoga z lotu ptaka (lata 20-30. XX w.)( fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
)
Po 1945 r., zakwalifikowany został, podobnie jak ewangelickie nekropolie znajdujące się w mieście, do likwidacji.
W 1954 r. Minister Gospodarki Komunalnej wydał okólnik dotyczący zamykania i likwidacji cmentarzy wyznaniowych. Powyższa regulacja miała istotne znaczenie na tzw. Ziemiach Odzyskanych, gdzie otworzyła formalną możliwość zamykania i w konsekwencji likwidacji opuszczonych i zaniedbanych (głównie ewangelickich) nekropolii. Nie pasowały one do, tworzonego przez propagandę, obrazu odwiecznie polskiego charakteru tych ziem i budziły, z powodu świeżych jeszcze ran wojennych, zrozumiałe emocje wobec tych widocznych śladów niemieckiej obecności .
W powiecie kamieńskim do przyśpieszenia, w kwestii wprowadzenia w życie powyższej regulacji, doszło w ostatnich miesiącach 1957 r. W listopadzie i grudniu prezydia Gromadzkich Rad Narodowych, a wcześniej kamieńskiej Miejskiej Rady Narodowej, podejmując uchwały dotyczące zamykania nieczynnych cmentarzy, wnioskowały do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie o akceptację podjętych decyzji - likwidację cmentarzy po upłynięciu ustawowych pięćdziesięciu lat od daty ostatniego pochówku oraz zmianę przeznaczenia zajmowanych przez nie terenów. We wszystkich, poza Kamieniem, przypadkach o zamknięcie i likwidację wyznaniowych nekropolii wnioskowali przewodniczący prezydiów właściwych terytorialnie terenowych organów władzy państwowej. Projekty uchwał wszędzie podejmowano przez aklamację, a termin ich wykonania miał być natychmiastowy. Odpowiedzialnych za nie uczyniono przewodniczących prezydiów GRN, a w Kamieniu zastępcę przewodniczącego Prezydium MRN, który był także wnioskodawcą uchwały. Podejmowane decyzje motywowano w ten sam sposób. Za zamykaniem przemawiać miało istnienie innych cmentarzy na obszarze działania prezydium, które w pełni zaspokajały potrzeby mieszkańców. W większości przypadków istotna stała się także odległość do pięciu kilometrów, dzieląca czynne cmentarze od osad, w których nieczynne nekropolie miały być zlikwidowane.
W Kamieniu stosowną uchwałę, dotyczącą zamknięcia i likwidacji cmentarza przy Kościele św. Mikołaja oraz kirkutu, podjęto najwcześniej, bo już 13 sierpnia 1957 r. Ostatecznie jednak w sprawie tej przez kilka lat nic się nie działo. A decyzja o zamknięciu kirkutu została wydana dopiero w 1961 r.
Do sprawy cmentarza żydowskiego powrócono dwa lata później. 3 maja 1963 r. członkowie Prezydium MRN w Kamieniu Pomorskim, na wniosek dyrektora miejscowego Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, podjęli jednomyślną uchwałę o likwidacji nekropolii i przeprowadzeniu ekshumacji zwłok na miejscowy cmentarz komunalny. Wykonanie uchwały uzależniono od jej akceptacji przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie. W złożonym, dzień wcześniej wniosku, dyrektor MPGK uzasadniał, że zamknięty w 1961 r. cmentarz utrudniał „rozwiązanie węzła komunikacyjnego centrum miasta”, a także wpływał nie estetycznie „na otaczające zabudowania i zieleń”.
W związku z podjęciem powyższej uchwały na cmentarzu przeprowadzono wizję lokalną. Dzięki protokołowi z jej przebiegu, który zachował się zasobie Archiwum Państwowego w Międzyzdrojach dowiadujemy się jak wyglądała ta nekropolia. Kirkut zajmował obszar o powierzchni 600 m². Położony w śródmieściu był ograniczony ulicami Bolesława Chrobrego, Adama Mickiewicza i Tadeusza Rejtana. Wyrastał ponad poziom chodnika na wysokość ca 2 – 0,7 m. „ze spadkiem w kierunku przyległych ulic”. Był otoczony murem z palonej cegły wzmocnionym wystającymi na zewnątrz kotwami. Na cmentarzu, jak stwierdzono, znajdowały się 43 groby. Na liczbę tę składało się: „6 mogił z nagrobkami niezdewastowanymi”, 21 mogił obmurowanych, zdewastowanych i zapadniętych oraz 16 całkowicie zniszczonych. Na podstawie możliwych do odczytania napisów na zachowanych macewach ustalono datę ostatniego pochówku, którym był 27.02.1931. Cmentarz porastały chwasty i 18 drzew, które pozbawione „wartości dekoracyjnej i użytkowej” zakwalifikowano do wycinki, zaś od strony ul. Chrobrego znajdowała się zrujnowana „kaplica” - dom przedpogrzebowy stanowiący zagrożenie dla przechodniów. Od 1945 r., przez osiemnaście lat, nie zaobserwowano zainteresowania „ze strony rodzin lub bliskich” oraz ich troski o należyte utrzymanie mogił..
CDN
Źródło: Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
W zeszłym roku miałem przyjemność, tak przyjemność, spotkać małżeństwo z trojgiem dzieci, przyjechali na urlop do Europy z Akka - Izrael. Kulturalni, wykształceni, otwarci na innych. Uważam, że my Polacy (inne nacje niestety również) musimy mieć kozła ofiarnego pod ręką – tak na wszelki wypadek. Pokory, szacunku i tolerancji dla drugiego człowieka również ich mogił, życzę nam wszystkim.
Piotrek dobrze napisałeś
Shalom. Lubić Żydów, nie lubić, historię swojego miasta znać warto i trzeba ! I troche szacunku, Polacy katolicy czy żydzi, czy Niemcy, gdy zmierzacie tam gdzie król chadza piechotą to wyglądacie tak samo bezbronnie.
UWIELBIAM TO CZYTAĆ BO NIE PAMIĘTAM MĄŻ MÓJ MI OPOWIADA BO ON JUŻ ZNA TĄ HISTORIĘ STRASZNIE TO CIEKAWE JEST A STARSI LUDZIE CI TO DOPIERO POTRAFIĄ OPOWIADAĆ SZACUNEK
do IP37.47.227 przeciez naszym krajem rzadza sami żydzi, wpisz sobie w google Zydzi wsród elity rzadzacej i zobaczysz całą liste Balcerowicz-Aron Bucholtz, Bielecki -Icek Blumenfeld, Cimosiewicz-Dawid Goldstein, Wałęsa-Lejba Kohne itd, jest tego sporo
Brawo! Brawo! Panie Błażeju świetny z Pana historyk. Mało dzisiaj takich ludzi. Artykuły są świetne. Fajnie że można poczytać na stronie Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej.
co do sporu o tym że Zydzi ukrzyżowali Jezusa. A kim on był z pochodzenia? Tajem??:) Żydzi ukrzyżowali Żyda Jezusa. Nie wyglądał On tak jak na wyidealizowanych portretach ze średniowiecza lecz był typowym Żydem z Nazaretu. I jakie to ma znaczenie? Ważne jest co głosił i jak żył. Argumenty że Zydzi ukrzyżowali Jezusa były dobre w XII wieku. I co jeszcze robią? Zjadają chrześcijańskie dzieci? Zatruli wodę w studni? Sprowadzili Złego? Ludzie. XXI wiek:) :)
Brawo dla MHZK
Panie Kurka kocham Pana! MHZK robi robotę! Jak poznamy naszą historię, zrozumiemy gdzie jesteśmy, nabierzemy pokory, dobrze wykorzystamy nasze 5 minut w tym pięknym miejscu i przestaniemy wylewać żółć w komentarzach; miłego dnia.
'Żydów nikt nigdy nie lubił...' Człowieku, kto dał ci prawo mówić w moim imieniu? Zwłaszcza, że piszesz bzdury?
Osobiście nie znam żadnego Żyda, a szkoda, bo to naród niebywale utalentowany: pisarze, kompozytorzy. Zdaje się, że procentowo jest ich najwięcej wśród noblistów. A Żydówki jakie są piękne... No i aż żal, że nie rządzą naszym krajem, bo nie byłoby, jak jest. Żydzi, kocham was z całego serca.
„ZNAM” nie wiem w jakiej Polsce żyjesz, w Polsce w której ja żyję, nie słyszałem aby chciano wprowadzić - jako równoległy język urzędowy - język Hebrajski. Być może w Polsce „moherowej„ takie dyrdymały prawią. Dziwny z ciebie człowiek, najpierw ich – Żydów podziwiasz, a następnie potraktowałbyś „gazem”. Ty czytasz co piszesz?
Znakomita lektura! Chcę więcej! Może coś o podobno istniejących niegdyś tunelach pod ulicami Starego Miasta...
DLACZEGO NIKT NIE NAPISZE, ŻE TO KOLEJNY ARCYCIEKAWY ARTYKUŁ MHZK.
do gościa z 13:35, to nie żydzi skazali Jezusa na śmierć ale grzechy każdego człowieka, również Twój i mój grzech przybił go do krzyża, ,. .zapłatą za grzech jest śmierć, lecz darem łaski Bożej jest życie wieczne w Chrystusie Jezusie Panu naszym..''list do Rzymian 8;23.Chcesz uniknąć śmierci wiecznej? zawołaj do Jezusa i wyznaj swoje grzechy ponieważ Jezus i tylko On ma moc odpuszczania grzechów, nie człowiek!
super artykuł
do gościa z 13:35 tak się składa że to nie Żydzi skazali Jezusa tylko Rzymianie bo oni mieli władzę by wydawać wyroki skazujące choć prawdą jest, że Żydzi mieli tu dużo do powiedzenia bo bardzo mocno zatroszczyli się o to by stawić Jezusa przed rzymskim sądem.Nie wiem tylko czytelniku/czytelniczko czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym, że wydali Rzymianom swojego krajana czyli też Żyda. Więc takie stwierdzenie, że nie lubi się Żydów bo Żydzi wydali Jezusa jest troszkę śmieszne.Pozdrawiam.
Na styku Armii Czerwonej i Chrobrego było rondo ! Restauracja na Jedności to Bar Pomorski. Cmentarze przedwojenne były niszczone przez osadników szukano kosztowności a metalowe krzyże i ogrodzenia grobów rodzinnych przez ówczesnych złomiarzy - bo to było wszystko HITLEROWSKIE i żadnej kary za to nie było. Podobnie zrobiono z naszymi na wschodzie ale to inna sprawa i to już boli
pamiętam jak wysadzali ten kościół koło poczty...
Ciekawe. Widzę, że wykopaliska na targowisku i dyskusje o cmentarzach stały się pośrednio przyczynkiem do takich rozważań. I dobrze. Czy ktoś lubi Niemców czy Żydów czy też nie - to jest historia tych ziem i powinniśmy ją znać. Stare cmentarze są nie tylko w Kamieniu ale i na Wyspie. Na byłym motokrossie i bliżej Głazu. Podobno to żołnierze francuscy z wojny prusko - francuskiej. Czy to prawda? Jeszcze dużo do odkrycia :)
Ludzie nie lubią żydów ponieważ są i rasistami i nie ma co tego ukrywać. A poza tym są zazdrośni, żydzi zawsze mieli głowę do interesów, zawsze byli bogatsi od nas a ludziom to nie pasuje. W czasach średniowiecza to żydzi pomogli nakręcać naszą gospodarkę ponieważ inni bali zajmować się lichwą (to było grzechem, czy coś ogólnie nie uważało się tego za coś pozytywnego). Podsumowując, ludzie ich nie lubią bo żydzi są lepsi od reszty.Żydów nikt nigdy nie lubił zaczynając od Rzymian którzy darzyli ich sympatia ale za ich agresywną postawę i ciągłe rewolty przeciwko władzy Rzymskiej źle kończyli najpopularniejsza jest Wojna Żydowska z 66r. n.e którą zręcznie opisał naoczny świadek Józef Flawiusz. Wg. niego zginęło ponad milion żydów, to duzo jak na tamte czasy, szczególnie gdy zakłada się, że wówczas żyło 300mln ludzi. Po za tym Kleopatra też ich nie lubiła (napuszczała Antoniusza na nich), arabowie ich najeżdżali, potem zwłaszcza Hitler. .. Wszystko to z ich winy a zwłaszcza ich fanatyzmowi Nawet w Polsce cały czas próbują doprowadzić do tego aby językiem urzędowym był także Hebrajski...
Nie bardzo rozumiem nadmiernej troskliwości i to zarówno autora jak i części internautopisaczyno miejsca pochówków nacji ziemie te kiedyś zamieszkujących, w tym Starozakonnych. Dziwne to tym bardziej, że ani Niemcy, a tym bardziej Starozakonni nie są tym zainteresowani. Widoczne to było w momencie odkrycia cmentarza na byłym targowiska. Ze strony Niemców nul-zero zainteresowania. Więc niby dlaczego my mamy się składać na jakieś tablice czy pomniki skoro ci, których to dotyczy nie wykazują żadnego zainteresowania, widocznie nie mają w tym żadnego interesu - pozdrawiam.
Cmentarz na motokrosie na Żółcinie...
W okolicy jest wiele zapomniaych i zdewastowanych cmentarzy. Powinno sie je wszystkie czcić.
Żydzi skazali Jezusa na śmierć...Już wiesz czemu...
Czemu żydzi nie są lubiani na świecie ?
A teraz tam chodzą ludzie z psami i te psy srają na groby tych pochowanych ludzi...Kamieńska historia jest zawsze niszczona przez nieodpowiedzialnych ludzi...
Witam. ..powinniście się zainteresować wzgórzem Żalnik (Park) tam przecież był cmentarz...Kościół św. Mikołaja znajduje się na Wzgórzu Żalnik w oddaleniu od centrum miasta. Był on od XIV wieku jedynie kaplicą cmentarną. Tutaj przychodzili modlić się rybacy, żeglarze, chłopi – czyli wszyscy ci, którzy nie byli godni zasiadać w świątyni katedralnej św. Jana Chrzciciela razem z mieszczanami i szlachtą. Zbudowany był z cegły i kamienia, a w XVII wieku dobudowano pięcioboczną wieżę, kruchtę oraz zakrystię. Kościelna wieża zwieńczona jest spiczastym hełmem, który pokryty jest drewnianymi dachówkami w kształt tzw. rybiej łuski. Kościół w okresie reformacji przejęli protestanci. Po II wojnie światowej początkowo niszczał, później zaadaptowano go na muzeum regionalne. Dopiero od 1994 roku kościół pełni znów funkcje sakralne. Dzisiejsze wyposażenie jest nowe, ponieważ zabytki uległy rozproszeniu w latach powojennych. Kościół otoczony jest parkiem.
szkoda, że likwiduje się ślady historii
jaki jest cel tego artykulu?groby naszych bliskich sa likwidowane po okreslonym czasie i 'pies z kulawa noga'nie bedzie o nich pamietal, jesli najblizsza rodzina zamieszkuje daleko, likwidacja grobu nastepuje wtedy bez jej zgody.kamien pomorski nalezal przed wojna do niemieckiej rzeszy, podzial na owczesna ludnosc jako ;zydowska i inna wydaje mi sie niesmaczny.zlikwidowano prawie WSZYSTKIE poniemieckie groby/pamietam je doskonale/.skad pomysl o uhonorowaniu tylko malutkiej czesci grobow czlonkow spoleczenstwa rzeszy niemieckiej ?
"przez osiemnaście lat, nie zaobserwowano zainteresowania „ze strony rodzin lub bliskich” oraz ich troski o należyte utrzymanie mogił.. " - cynizm urzędników jest przysłowiowy i nie ma tu co zwalać na komunę.
To jest nasza historia ale też i działanie zgodne z prawem. Na naszym cmentarzu też likwiduje się nagrobki za które się nie płaci w odpowiednim czasie.