Kamień na przestrzeni wieków przeżywał różne koleje losu, często tragiczne, wielokrotnie palony, było od nowa odbudowywany na zniwelowanym wcześniej terenie. Każde takie wydarzenie pozostawiało po sobie ślad - dla archeologów są to tzw. warstwy archeologiczne, grubości od kilku nawet do kilkudziesięciu centymetrów.

W każdej z nich zapisany jest fragment życia jej mieszkańców, którzy pozostawili wytwory swej działalności, są to fragmenty ceramiki, skór, szkła, kości zwierzęcych, obuwia, kafli piecowych itp. rzeczy. Archeolog musi być detektywem, ponieważ na podstawie drobnych ułamków kultury materialnej odtwarza życie codzienne ludzi w odległych epokach. Jest to niezwykła podróż w czasie, pełna emocji i nieoczekiwanych zwrotów akcji. Podczas badań dochodzi nie raz do sensacyjnych odkryć, jak to miało miejsce przy rewitalizacji Rynku Starego Miasta w 2011 roku, kiedy to na głębokości 2,5 metra od obecnego poziomu ulicy natrafiono na zabytek wykonany w stylu Borre sztuki wikińskiej, datowany na X wiek. O skali odkrycia może świadczyć fakt opublikowana go w ogólnopolskim czasopiśmie "Archeologia Żywa" i w numerze "National Geographic".

Do niedawna archeolodzy skłonni byli odszukiwać ślady tylko i wyłącznie odległych czasów, jednak ostatnio, szczególnie wśród młodej generacji archeologów pojawiło się zainteresowanie związane z historią najnowszą, dotyczącą II wojny światowej. W Kamieniu Pomorskim ślady zniszczeń wojennych są niezwykle czytelne w postaci grubej warstwy spalenizny i zniwelowanych do poziomu piwnic kamienic. Wiemy, że miasto w marca 1945 roku było ostrzeliwane z Wyspy Chrząszczewskiej i Zatoki Pomorskiej. Wówczas to legło w gruzach Stare Miasto, oszczędzając jakimś cudem Bramę Wolińską (niem. Bautor), kościół Najświętszej Marii Panny i katedrę, która została jedynie ostrzelana z moździerzy i ślady po pociskach są do dnia dzisiejszego widoczne na wieży katedralnej. Po wojnie gruzy systematycznie były usuwane, teren zniwelowany i na miejscu przedwojennych kamienic wybudowano nowe socjalistyczne osiedla, które jak wiemy, nijak się mają do historycznej zabudowy miasta.

Obecnie na terenie miasta prowadzi się szereg inwestycji, które pozwalają archeologom na pozyskanie wielu informacji związanych z tym okresem. Podczas prac ziemnych natrafia się na piwnice pełne gruzu i spalenizny, przepalone przedmioty codziennego użytku, rozbite piece kaflowe, naczynia, jak również nieistniejące obecnie ulice. Do takich odkryć doszło w 2010 roku, kiedy to podczas badań ratowniczych związanych z przebudową ulicy Staromiejskiej, prawie na całej długości wykopów pod kanalizację deszczową natrafiono na kamienne fundamenty i ściany zasypanych piwnic, z zachowanymi posadzkami, a na ścianach widocznymi śladami spalenizny. Podczas usuwania gruzu można było odnaleźć tysiące fragmentów zabytków, wśród nich nieliczne całe, np. butelki z kamieńskiego browaru Voerkeliusa z napisem w otoku GEBR VOERKELIUS, CAMMIN I POM, jak również buteleczki apteczne, m.in. z sygnaturką „Leopold i hiele Quedlinburg 18”, kamionkowe garnki do mleka – jeden z nich wypełniony był spalenizną, a po jego oczyszczeniu na dnie znaleziono fragment brykietu z sygnaturką i nazwą firmy „Troll”. W piwnicach znajdowała się również potłuczona zastawa stołowa, liczne sztućce – niestety mocno zniszczone w wyniki działania wysokiej temperatury, kafle piecowe, często pięknie ornamentowane motywami roślinnymi, czy geometrycznymi. W jednej z piwnic kamienicy przy nieistniejącej ulicy Jägerstrasse, w gruzie znaleziono porcelanową figurkę tancerki – obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej.

W trakcie prac często odkrywa się również fragmenty przedwojennych ulic. Na Starym Mieście udało się już odsłonić brukowaną ulicę Jägerstrasse, Auguststrasse, Steinstrasse, czy Poststrasse.
Z każdą nową inwestycją prowadzoną w Kamieniu Pomorskim poznajemy niezwykłe dzieje miasta. Zabytki odkryte podczas wykopalisk gromadzone są w kamieńskim muzeum, gdzie również można zapoznać się z dokumentacją wykonaną podczas badań. Tak więc zapraszamy do MHZK z nadzieją na lepsze poznanie naszej historii, nawet tej nieodległej w czasie – II wojny światowej.

Źródło: Grzegorz Kurka/MHZK