Na prelekcję, połączoną z prezentacją multimedialną składać się będą dwa wystąpienia podejmujące zagadnienie zachodniopomorskiej architektury ryglowej. Architektka Aleksandra Hamberg-Federowicz z Biura Dokumentacji Zabytków, w prezentacji „Między słupem a ryglem. Dziedzictwo architektoniczne Pomorza Zachodniego”, omówi problematykę drewnianego budownictwa szkieletowego na naszych ziemiach, zaś Dyrektor MHZK Grzegorz Kurka przedstawi powojenne, często jakże dramatyczne, losy tego rodzaju zabudowy w naszym powiecie, w wystąpieniu zatytułowanym „Losy architektury ryglowej na Ziemi Kamieńskiej po 1945 r.”.
Czwartkowa prelekcja stanowi fragment projektu „Architektura ryglowa w przestrzeni kulturowej - element tożsamości regionalnej Pomorza Zachodniego”, realizowanego przez szczecińskie Biuro Dokumentacji Zabytków i dofinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Charakterystyczne dla Pomorza Zachodniego „domy w kratę” były niegdyś bardzo rozpowszechnione na naszych ziemiach. Dostępność materiałów niezbędnych przy ich wznoszeniu jak – drewna, gliny czy trzciny czyniły je w miarę tanimi i przez to popularnymi.

Zabudowa ryglowa to rodzaj drewnianego budownictwa szkieletowego. Wypełnienie szkieletu mogą stanowić żerdzie owinięte słomą zwane strychulcami bądź szachulcami. Układane obok siebie, najczęściej pionowo, były oblepiane dwustronnie gliną, zmieszaną z sieczką. Pola, zwane „fachami” były zaś często bielone wapnem lub zachowywały barwę wyschniętej gliny. Z czasem wypełnienie, zamiast żerdzi i gliny, stanowić zaczęła cegła, początkowo suszona, później wypalana.
Drewniany szkielet budynków mógł być również szalowany - obijany deskami, najczęściej pionowo. Szalowanie upowszechniło się w drugiej połowie XVII w., gdy coraz powszechniej rozpoczęto stosowanie drewna tartego. W ten sposób traktowano często stodoły, wiatraki ale też i dzwonnice kościelne.

Do wznoszenia konstrukcji szkieletowych wykorzystywano pierwotnie wyłącznie drewno dębowe, które z czasem, gdy o dębinę było już coraz trudniej, zastępowano drewnem iglastym. Cokół stanowiły kamienie polne łączone gliną, a później zaprawą wapienną. W nowszych budynkach cokół wznoszony był z cegły.

Ryglówka jest często nazywana potocznie „murem pruskim”. Określenie takie nie jest jednak właściwe, gdyż ten rodzaj budownictwa wykraczał poza Prusy.

Zabudowania ryglowe, po II wojnie światowej, często skazywane były na zagładę. Doszukiwano się w nich nawet „śladów panowania pruskiego”. Najczęściej jednak nie remontowane popadały w ruinę. Część ryglowych kościołów została zburzona w ramach prowadzonej w naszym województwie, przez władze komunistyczne, w latach 1954-1955 akcji niszczenia opuszczonych świątyń protestanckich. Dramatyczne dzieje ryglowych kościołków w Benicach, Samlinie, Dobropolu, Gostyniu są tematem, prezentowanej w Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, wystawy „Zniszczone-utracone. Losy wiejskich kościółków okolic Kamienia Pomorskiego po drugiej wojnie światowej”.

Z czasem architektura ryglowa zaczęła powoli zajmować należne jej miejsce także i w naszym mieście. Na początku lat 60. XX w. podczas prac prowadzonych pod nadzorem konserwatora zabytków i ówczesnego proboszcza naszej parafii, ks. Romana Kostynowicza zdjęto tynk z budynku plebanii na Placu Katedralnym odsłaniając jego pierwotne oblicze. Przed prawie czterdziestoma laty oddano do użytku, uratowany w ostatnim momencie z przeznaczeniem na Dom Pracy Twórczej, gmach hotelu „Pod Muzami” przy dzisiejszej ulicy Gryfitów 1. Bez ryglowej architektury tego obiektu oraz starej plebanii z przyległymi do niej zabudowaniami gospodarczymi nie wyobrażamy sobie współczesnego nam Kamienia.

Dziś budownictwo ryglowe słusznie traktowane jest jako wyjątkowy skarb przeszłości Pomorza Zachodniego i wyróżnik jego krajobrazu. Czwartkowa prelekcja będzie stanowiła świetną okazję by dowiedzieć się więcej o tym, jakże ważnym, elemencie naszego otoczenia.

Źródło: Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej