Muzeum Regionalne w Kamieniu Pomorskim, początkowo pod nazwą „Muzeum w Kamieniu Pomorskim", formalnie powołano do życia z dniem 1 stycznia 1967 r., na mocy uchwały Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Kamieniu Pomorskim z 21 grudnia 1966 r. Instytucja naukowo-badawcza, której celem stało się pozyskiwanie, popularyzowanie i udostępnianie dóbr kultury dotyczących historii Ziemi Kamieńskiej powstała z uwagi na historyczne i turystyczne znaczenie powiatu kamieńskiego wpisując się w zakończone już wtedy partyjno-państwowe obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego. Muzeum na dobre rozpoczęło działalność 7 marca 1967 r. wraz z otwarciem pierwszej wystawy czasowej zatytułowanej „Realizm w malarstwie polskim XIX i XX wieku".

Bezpośredni nadzór nad działalnością placówki sprawowało Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, a od 1975 r. (po likwidacji powiatów) Urząd Miasta i Gminy w Kamieniu Pomorskim, zaś merytoryczny Muzeum Pomorza Zachodniego – od 1970 r. noszące nazwę Muzeum Narodowego w Szczecinie. Dyrektorujący mu w latach 1955-2000 wybitny zachodniopomorski archeolog prof. Władysław Filipowiak (1926-2014) był inicjatorem powstania Muzeum Regionalnego w Kamieniu i jako jego merytoryczny opiekun położył ogromne zasługi dla rozwoju muzealnictwa w naszym mieście. Nie sposób nie wspomnieć w tym miejscu o kustoszu i kierowniku Działu Archeologicznego szczecińskiego muzeum Władysławie Garczyńskim (1925-2010). Był on autorem scenariusza pierwszej muzealnej wystawy stałej o Kamieniu jako stolicy Księstwa Pomorskiego i przez lata prowadził badania archeologiczne w naszym mieście związane z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego i z tzw. odbudową Starego Miasta.

Pierwszą kierowniczką kamieńskiego muzeum, w latach 1967-1972, była absolwentka historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz konserwacji zabytków na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Maria Dziubińska-Zamróz.

Siedzibą muzeum był zabytkowy XIV-wieczny kościół św. Mikołaja, który po 1945 r. nie został przekazany Kościołowi Katolickiemu i opuszczony, przez ponad 15 lat, popadał w ruinę. W 1966 r. został przekazany na cele muzealne. Być może przeprowadzone w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych prace konserwatorskie i przeznaczenie na muzeum pozwoliły temu zabytkowemu obiektowi na przetrwanie.

Kościół nie stanowił jednak dobrej lokalizacji dla placówki muzealnej. Ograniczona powierzchnia i wysoka wilgotność panująca w średniowiecznych murach, która nie pozostawała bez wpływu na stan zbiorów, spowodowały, iż od przełomu lat 60. i 70. czyniono starania o umieszczenie muzeum w XVIII-wiecznym budynku kurii dziekana, w tzw. dworze Kleista, przy Placu Katedralnym 4. Zamierzenie to, pomimo daleko posuniętych przygotowań, nie zostało jednak zrealizowane. Po latach spełni się w niedalekiej przyszłości kiedy w budynku znajdzie się wystawa poświęcona Ewaldowi Jürgenowi von Kleistowi, dziekanowi kamieńskiej kapituły katedralnej i odkrywcy zasady działania kondensatora elektrycznego.

Muzeum przez ćwierć wieku było organizatorem wielu wystaw i innych wydarzeń kulturalnych organizowanych w Kamieniu Pomorskim. Placówka wspierała lokalnych twórców otwierając przed nimi swe sale wystawowe.

Pierwszą z wystaw czasowych była wspomniana wyżej ekspozycja z 1967 r. „Realizm w malarstwie polskim XIX i XX wieku" powstała w oparciu o zbiory szczecińskiego Muzeum Pomorza Zachodniego. W tym samym roku na osobnej wystawie, na której zaprezentowanie niezbędna stała się zgoda Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Szczecinie pokazano sakralne rzeźby gotyckie Ziemi Kamieńskiej wypożyczone z MPZ. W kościele św. Mikołaja kilkakrotnie odbywały się wystawy instrumentów ze zbiorów Oddziału Instrumentów Muzycznych Muzeum Narodowego w Poznaniu. 9 maja 1969 r. w muzeum otwarto wystawę „Wkład Polski w zwycięstwo nad hitleryzmem" przygotowaną przez Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, na której otwarciu gościł gen. Wojciech Jaruzelski przybyły do Kamienia na uroczystości Dnia Zwycięstwa, których głównym wydarzeniem było odsłonięcie pomnika na Cmentarzu Wojennym.

W 1970 r. sporą popularnością cieszyła się wystawa pt. „Afrykańskie safari" ukazująca prace wykopaliskowe prowadzone przez szczecińskich archeologów (na czele z dyrektorem Filipowiakiem) w Afryce Zachodniej. W tymże roku z okazji 25-lecia, jak to wtedy określano, wyzwolenia Kamienia Pomorskiego, pokazano wystawę fotograficzną ukazującą dorobek tego czasu. Znalazły się na niej, jak donosił "Głos Szczeciński" 17 marca 1970 r., zdjęcia Krystyny Łyczywek, Marka Czasnojcia, kamieńskiego fotografa Stanisława Kolasińskiego i oczywiście Andrzeja Ryfczyńskiego. W 1971 r. swe malarstwo prezentował w Kamieniu znany wówczas mistrz pędzla Aleksander Kobzdej.

Tradycją stało się, iż inauguracja Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej połączona była z otwarciem wystawy w muzeum. W placówce tej przez krótki czas odbywały się nawet festiwalowe koncerty za sprawą partyjnych propagandystów chcących aby odbywały się one nie tylko w katedrze.

W 1972 r. Maria Dziubińska-Zamróz zrezygnowała z kierowania Muzeum z powodów zdrowotnych i przeszła na rentę, a klika lat później, wraz z mężem, lekarzem naszego uzdrowiska, wyjechała z Kamienia.

Przez dwie dekady, od 1972 r., kamieńskim muzeum zarządzał, jako jego kierownik, a później dyrektor, przedwcześnie zmarły archeolog Jan Łyskawa (1947-1994) absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Warto w tym miejscu dodać, iż był to pierwszy absolwent studiów archeologicznych, który zamieszkał w Kamieniu na stałe.

Niezmiennym elementem kulturalnego kalendarza Ziemi Kamieńskiej stały się doroczne plenery i poplenerowe wystawy twórców nieprofesjonalnych czy malarzy z zaprzyjaźnionych w minionym systemie społeczno-politycznym krajów demokracji ludowej. Znakiem rozpoznawczym Kamienia Pomorskiego i kamieńskiego Muzeum Regionalnego stały się ogólnopolskie wystawy fotograficzne „Opus" organizowane niecyklicznie w latach 1978-1987.

W wolnej Polsce, uchwałą Rady Miejskiej w Kamieniu Pomorskim z 20 grudnia 1991 r., Muzeum Regionalne zostało zlikwidowane. Czas likwidacji został określony od dnia podjęcia uchwały do 31 marca 1992 r. Powodem tej tak radykalnej decyzji stały się rosnące koszty utrzymania i potrzeba zwrotu budynku Kościołowi Katolickiemu. W miejsce muzeum w mieście miała powstać izba pamięci, do której trafiłaby część eksponatów. Pozostałe z nich wzbogaciłyby zaś zbiory Muzeum Narodowego w Szczecinie. Izba Pamięci nigdy jednak nie powstała. Zbiory zlikwidowanej placówki trafiły do Muzeum Regionalnego w Wolinie skąd w 2001 r. zostały w większości przekazane do szczecińskiego Muzeum Narodowego. Materiały archiwalne z kamieńskiego muzeum (archiwum zakładowe, fotografie, kroniki) placówka ta przekazała do Archiwum Państwowego w Szczecinie. Dziś znajdują się one w jego międzyzdrojskim oddziale.

Rada Miejska w Kamieniu Pomorskim powołując 26 czerwca 2009 r. do życia Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej reaktywowała działalność muzealną w naszym mieście. Już dwa lata później do MHZK trafiły pierwsze eksponaty z dawnego kamieńskiego muzeum, które znajdowały się w Wolinie. Kamieńskie muzealia z Muzeum Narodowego w znacznej części powróciły do Kamienia Pomorskiego 9 grudnia 2016 roku wzbogacając zbiory MHZK. W placówce tej w 2017 r. prezentowana była wystawa czasowa poświęcona muzeum z kościoła św. Mikołaja.

Niniejszy tekst powstał w oparciu o materiały archiwalne Archiwum Państwowego w Szczecinie i jego oddziału w Międzyzdrojach oraz notatki i artykuły zamieszczone na łamach „Głosu Szczecińskiego" w latach 1968-1972".

Błażej Bubnowicz /Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

źródło: www.ikamien.pl