Jeśli nawet ukończono murowane fortyfikacje, to powstałe po wojnach ubytki mogły być uzupełniane drewnianym częstokołem. Przedstawienie takiego rozwiązania jest znane także z naszego miasta.

Nadanie praw miejskich w roku 1274 zamknęło okres naszego miasta określany jako wczesnohistoryczny albo wczesnośredniowieczny. Wraz z przywilejem lokacyjnym, rozpoczyna się nowy – średniowieczny etap rozwoju miasta, przyniesie to wiele zmian. W tym okresie zostaną również wzniesiono mury miejskie i basztę. Przyjrzyjmy się różnicom między dwoma najbardziej znanymi systemami obronnymi w średniowieczu – wieżowym i basztowym.

Zacznijmy od wyobrażenia samego systemu

Na pierwszy rzut oka widać, że w wariance wieżowym wieża znajduje się za systemem ścianowym (murem, wałem, częstokołem, etc.). W systemie tym stanowi ona ostatnie miejsce obrony, schronienie i zazwyczaj tylko jej najwyższy poziom mógł brać aktywny udział w obronie (czyli ostrzał z łuku, kuszy, rusznic, itd.)

W systemie basztowym, baszty są wysunięte przed mury, dzięki czemu broniący mogą flankować atakujących.
Teraz przejdźmy do samych wież i baszt
Wieżę wznoszono zwykle na planie kwadratu, okręgu, znacznie rzadziej na planie ośmioboku. Wieża, która była pozbawiona niemalże wszystkich otworów (oprócz wejścia) w czasie walki stawała się niedostępnym "słupem", na szczycie którego broniący się mogli razić swoich przeciwników. "Niedostępność" wieży stanowiła jej główny atut obronny biernej, znacznie mniej możliwości dawała dla obrony czynnej, na przykład ostrzału z łuków.
Obok wież o charakterze obronnym można wyróżnić wieże mieszkalne. Obiekty te zazwyczaj w porównaniu z wieżami obronnymi miały więcej wydzielonych pomieszczeń wewnątrz. Wieże mieszkalne wznoszono ze względu na ich oczywisty obronny charakter, który dostosowywano do potrzeb mieszkających.

Obrona z wieży to wizja walki z ciasnego wysokiego stanowiska, jej niedoskonałości stosunkowo szybko zostały wyparte przez baszty i późniejsze basteje. Wieże przybiorą jeszcze jedną formę w średniowieczu – wieży ogniowej przeznaczonej do używania artylerii.

Wieża sama w sobie to jeden z symboli średniowiecza, pojawia się też jako oznaka władzy u Popiela.

Na pozór baszta jest bliźniaczo podobna do wieży, ale tak naprawdę stanowi jej rozwinięcie. Zarzucono w niej pomysł gładkich ścian dla najeżenia ich strzelnicami. Teraz atakujący miał być rażony z jak największej ilości miejsc.

Często basztom nadawano formę wykusza, nawiązującego do antycznych fortyfikacji. Wykusz jest basztą, tylko że otwartą od wewnętrznej strony. Same baszty również miały najróżniejsze formy. Możemy spotkać zarówno wysokie i wąskie, jak niskie i szerokie. W każdym jednak przypadku chodziło o stworzenie nowego standardu w obronie najbardziej zagrożonych odcinków lub elementów. Kamieńska baszta została przez pana Janusza Bogdanowskiego zakwalifikowana do odmiany przybramnej.

Przy wznoszeniu baszt praktycznie każde miasto musiało napotkać na dwie przeszkody. Pierwszą były koszty budowy, uzbrojenia oraz utrzymania ich załóg. Drugą była przeszkoda techniczna. Grubość ścian baszty musiała zapewniać wystarczającą ochronę oraz pozwalać na korzystanie ze strzelnic. Te musiały być liczne i wygodne (czyli duże).

Grube mury wykluczały coraz częściej wznoszenie baszt kwadratowych, w których pola martwe (czyli to czego siedzący w środku nie widzą) tylko rosły.

Pełna wersja wpisu, uzupełniona o dodatkowe ilustracje i linki jest dostępna pod linkiem:
lepszykamien.wordpress.com/2019/11/10/sredniowieczny-system-obronny-wieze-i-baszty/

Pan Marcin
lepszykamien.wordpress.com