mzp.muzeum.szczecin.pl/images/pdf/ns/arch/2016/17_MZP_XII_Kustosz_Sobucki_relikty_sw_Idziego.pdf

Pierwsze badania nad dominikańskim kościołem sięgają drugiej połowy XIX stulecia, kiedy to w roku 1873 natrafiono tutaj na ceglane rumowisko wraz z kamiennymi fundamentami. Wówczas zostały one zinterpretowane przez pana Kückena i dr Carlberga jako pozostałości klasztoru dominikanów, został nawet wykonany szkic ukazujący zarys kościoła. Miał on być wzniesiony na planie prostokąta jako jednonawowa świątynia, materiały te są dostępne w kamieńskim muzeum, polecam o nie zapytać. Plan stał się podstawą do dalszych badań w roku 2013. W źródłach przewijały się również informacje o rozebraniu części klasztornych zabudowań.

Po tym następuje przerwa w badaniach na tym terenie. Dopiero w 1958 roku pierwsze próby podjął pan Władysław Filipowiak (autor ''Kamienia Wczesnodziejowego'' ważnej książki dla kamieńskiej archeologii), który wykonał tutaj wykop sondażowy i odwierty – niestety, bez oszałamiających wyników. Należy zaznaczyć, iż cały ten obszar był niegdyś wzgórzem, obecnie po wielu niwelacjach spadek widoczny jest jedynie od strony północnej. Miało one nosić nazwę Aschenberg, czyli Wzgórze Popielne/Prochowe.

Kolejne badania ratownicze, odbyły się w roku 2004 w okolicach ulicy Obrońców Warszawy i Okrzei związane z budową instalacji wodno-kanalizacyjnej dla targowiska. Badania te prowadził pan Roman Kamiński we współpracy z panią Tatianą Balcerzak i panem Grzegorzem Kurką. W opinii badaczy odnaleziono wówczas fragment ogrodzenia klasztornego, w postaci muru kamiennego łączonego zaprawą wapienną oraz relikty pomieszczenia gospodarczego. Mocno ograniczone badania jedynie do granic inwestycji zamknęły możliwości poznawcze. W roku 2006 w trakcie badań pana Romana Kamińskiego i pana Grzegorza Kurki na terenie na północ i na zachód od domniemanego obszaru klasztoru odkryto groby szkieletowe. Znajdowały się one pod powierzchnią od 1 do 2,2 metra poniżej dawnego poziomu użytkowego (obecny jest znacznie wyższy niż dekady temu, dlatego w starszych domach okna znajdują się tak nisko). Były to groby kobiet, dzieci i mężczyzn, w nich (grobach) znaleziono fragmenty naczyń datowane na XII-XIV wiek (tutaj link: www.jacek.iq.pl/miejsca-kultu-sw-jacka/390.html?task=view ).

Następnymi badaniami będą wykopaliska w roku 2012 pod kierownictwem pana Artura Sobuckiego. związane były z zaplanowaną budową zespołu mieszkalno-usługowego, znanego dzisiaj jako ''Kwartał Dominikański''.

Cały teren znajduje się blisko Osiedla Katedralnego oraz częściowo na obszarze Starego Miasta (wpisanego do rejestru zabytków pod numerem A-66 w roku 1955) oraz jako stanowisko nr 3 (wpisane do rejestru zabytków pod numerem 671 w roku 1970). Wszystko to wymusiło przeprowadzenie badań na zlecenie Kamieńskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego (KTBS). Badania przeprowadził Ośrodek Badań Archeologicznych z Poznania (tutaj link: mapa.targeo.pl/osrodek-badan-archeologicznych-61-608-poznan~14129242/przedsiebiorstwo-firma/adres ) w 2012 i 2013 roku (tutaj link mediewalia.pl/archeologia/wik-i-kosciol-dominikanow-z-kamienia-pomorskiego/) . Wykopaliska objęły obszar 10 arów, na terenie których odnaleziono cmentarzysko szkieletowe (czyli szkielety, może być jeszcze ciałopalne wtedy mamy urny) datowane na okres od XIII do XVII wieku. Łącznie odkryto 550 grobów (grobów, a nie szkieletów, w jednym grobie mogły być np. dwa szkielety), ułożonych warstwowo do dziewięciu poziomów (czyli jeden na drugim, poziom nad poziomem) na liniii wschód-zachód (typowa orientacja dla grobów chrześcijańskich). Większość z nich zostało złożonych do grobów po okresie przejścia na protestantyzm (tutaj link: encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Reformacja_na_Pomorzu) i likwidacji zakonu – późniejszego cmentarza. Ponadto odkryto osadę słowiańską datowaną na XII-XIII wiek (zapewne wiek słowiański, tutaj link pl.wikipedia.org/wiki/Wik), a co ciekawsze osadnictwo pradziejowe wiązane z kulturą łużycką (tutaj link https://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_%C5%82u%C5%BCycka) i okresem wpływów rzymskich (czyli kiedy istniało Imperium Rzymskie, tutaj link pl.wikipedia.org/wiki/Okres_wp%C5%82yw%C3%B3w_rzymskich). W północnej części odsłonięto pozostałości porządnego muru fundamentowego. W opinii historyka i kronikarza naszego miasta Ludwika Kückena (z książki o niezwykle długim tytule wydanej w roku 1880) i idących dalej późniejszych badaczy w tym miejscu miał znajdować się klasztor dominikanów. Na podstawie tych przesłanek Wojewódzki Konserwator zlecił wykonanie dalszych badań architektoniczo-archeologicznych. Po odnalezieniu dalszych reliktów kościoła klasztornego badania poszerzono. Głównie o analizy dostępnych materiałów, opracowań, oraz dokumentacji z badań georadarowych przeprowadzonych w roku 2012 (tutaj link: https://mhzk.eu/old/muzeum/admin/indexe144.html?view=art_m&sid=4&aid=1513 ). Poddano weryfikacji pierwotne ustalenia pana Ludwiga z 1873 roku, gdzie zawarł szkicową dokumentację fundamentów odsłoniętych za jego życia.

Ostatecznie potwierdzono lokalizację kościoła sugerowaną przez XIX wiecznego historyka, lecz obraz świątyni wydał się badaczom zupełnie inny. Dzięki wykopaliskom badacze wyróżnili 6 faz w historii kościoła św. Idziego w Kamieniu Pomorskim:

- Faza 1 – związana ze wzniesieniem pierwszego kościoła św. Idziego pod koniec XII wieku
- Faza 2,3,4 – budowa kościoła dominikańskiego w połowie XIII wieku.
- Faza 5 – czyli po roku 1308 (kiedy to nasze miasto zostało spalone) do roku 1539 (kiedy to zlikwidowano klasztor)
- Faza 6 – po 1539 do 1606 roku. W tej fazie następuje rozbiórka kościoła i klasztoru

Pozdrawiam

Pan Marcin
lepszykamien.wordpress.com/