Inspiracją do procesów o czary była Bulla Papieska „Summis desiderantes affectibus” Innocentego VIII (Giovanni Battista Cibo - ur. w 1432 w Genui - zm. 25 lipca 1492 w Rzymie, papież od 29 sierpnia 1484 do 25 lipca 1492). Najsłynniejsza bulla tego papieża, wydana 5 grudnia 1484 roku, nazywana była ona „Młotem na czarownice”.

W bulli tej Papież pisze: „Doszły nas ostatnio wieści, iż w północnych Niemczech, jak też w okolicach Moguncji, Kolonii, Trewiru, Salzburga i Bremy wiele osób (…) popadło w moc diabłów, inkubów oraz sukubów, a dzięki czarom, urokom, zaklęciom i innym występnym uczynkom lub ohydnym praktykom zabijało dziatki w łonie matczynym, odbierało potomstwo bydłu, niweczyło płody ziemi, winorośli i owoce na drzewach”; dalej Głowa kościoła rzymskokatolickiego potwierdza w bulli pełnomocnictwa dla inkwizytorów Heinricha Kramera i Jakoba Sprengera do podejmowania działań inkwizycyjnych na terenie niemieckich prowincji kościelnych przeciwko osobom podejrzanym o konszachty z diabłami i uprawianie czarów na szkodę innych ludzi i ich dobytku. Bulla zawierała także pewną ilość norm dotyczących sposobu obchodzenia się z czarownicami w czasach inkwizycji.

Dopełnieniem tego dokumentu, po prawie pół wieku na terenie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego była Constitutio Criminalis Carolina, której pełna nazwa brzmiała: Keiser Karls V und Heiligen Romischen Reiches Peinlische Gerichordonung (Sądowa ordynacja karna cesarza Karola V i Świętego Cesarstwa Rzymskiego), nazywana skrótowo „Carolina” ogłoszona w 1532 roku przez cesarza Karola V Habsburga (1500-1558). Była to próba ujednolicenia systemu prawa karnego na terenach krajów niemieckich. Według tego dokumentu wśród wszystkich dowodów największe znaczenie miało przyznanie się oskarżonego do winy, uzyskiwane z reguły na drodze tortur sądowych. Choć nic w niej nie mówiono o sądzeniu czarownic, to szeroko stosowana była także w procesach o czary.

Szaleństwo prześladowań, wręcz polowań na czarownice rozpoczęło się pod auspicjami Inkwizycji, kiedy Kościół wciąż jeszcze dzierżył niekwestionowany prymat nad europejskim życiem religijnym, a Inkwizycja tak głęboko ugrzęzła w tej obsesji, że z początku nie dostrzegła daleko poważniejszego zagrożenia w postaci mnicha-odstępcy, Marcina Lutra (1483-1546). Mimo to już w 30 lat po opublikowaniu „Młota na czarownice”, polowanie na nie rozpowszechniło się również w nowych, co dopiero formujących się Kościołach protestanckich.

W połowie XVII wieku i protestanci, i katolicy jednakowo palili czarownice, nie po dwie czy trzy jednocześnie, lecz całymi setkami, a szaleństwo to trwało ponad 100 lat, osiągając szczyt podczas okrutnych rzezi wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W latach 1587-1593 arcybiskup elektor Trewiru spalił 368 czarownic, czyli więcej niż jedną tygodniowo. W 1585 roku ludność dwóch niemieckich miasteczek uległa takiemu zdziesiątkowaniu, że w każdym z nich została przy życiu tylko jedna kobieta. W ciągu zaledwie trzech miesięcy biskup Genewy spalił 500 domniemanych czarownic, a książę biskup Bambergu latach 1623-1633 posłał ich na stos ponad 600. Na początku XVII wieku ofiarą księcia biskupa Würzburga padło 900 czarownic i czarowników, w tym 19 księży, a pośród nich jeden z jego bratanków i niemało dzieci, oskarżonych o spółkowanie z diabłem.

Wśród krajów wchodzących w skład cesarstwa, gdzie często płonęły stosy oskarżonych o czary, było także Pomorze. Najsłynniejszym tutaj procesem o czary, był proces Sydonii von Borck. Ta piękna pomorska szlachcianka była niewątpliwie najbardziej znaną kobietą na Pomorzu Zachodnim oskarżoną o czary i spaloną na stosie. Za niedotrzymanie rzekomej obietnicy poślubienia jej przez księcia Ernesta Ludwika (1545-1592), rzuciła na dynastię Gryfitów klątwę przepowiadając szybki jej koniec. Słabą kondycję fizyczną książąt pomorskich i stałe problemy dynastyczne po wielu latach przypisano Sydonii. Już jako starą kobietę, pod zarzutem uprawiania praktyk czarodziejskich osądzono ją i spalono w Szczecinie w 1620 roku. Spalenie nieszczęśliwej i hardej Sydonii nie zakończyło bezpotomnego umierania dynastii Gryfitów. Wkrótce po jej spaleniu nagle zachorował i zmarł książę Franciszek I nie pozostawiając dziedzica. Rządy w Księstwie Szczecińskim objął jego brat. Nadzieja na utrzymanie dynastii była płonna. Filip Juliusz II i Bogusław XIV byli ostatnimi przedstawicielami rodu Gryfitów. Po zmarłym bezdzietnie w 1625 roku Filipie Juliuszu II panowanie w Księstwie Wołogojskim objął Bogusław XIV (1580-1637), który podzielone księstwo zjednoczył. Wraz ze śmiercią Bogusława XIV w 1637 roku zgasł ród książąt pomorskich - Gryfici.

Kapituła katedralna w Kamieniu zapisała się w procesach o czary, a więc w przerażającym procederze czarnym zgłoskami, szczególnie już w okresie po reformacji.

Za tydzień w części drugiej: Polowanie na czarownice w powiecie kamieńskim.

Marian Klasik

Do napisania niniejszej publikacji były mi pomocne:
- Rudolf Spuhrmann; Geschite der Stadt Cammin in Pommern und Camminer Domkapitels 1924 r.
- Ryszard Marciniak; Dobra kapituły kamieńskiej do połowy XV wieku 1970 r.
- Gerhard Harder; Hexen - Wahn und Wirklichkeit „Camminer Heimmatgrüße” nr 485/2010 r.
- Czary i czarownictwo na Pomorzu pod red. Arlety Majewskiej 2008 r.
- Materiały i dokumenty Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
- Marian Klasik; Klątwa czarownic? „Głos Szczeciński – Magazyn” z dnia 7 stycznia 2005 r