Zasiedlanie tych ziem przez polskich osadników było niezwykłym procesem. Zmieniły się nie tylko granice, ale przede wszystkim ludność regionu, ustrój państwowy, kultura i gospodarka. Śmiało można powiedzieć, że z terenów tych zniknęła cała cywilizacja, a na jej miejscu tworzono zupełnie nową wersję polskiego świata.
Cały ten trud leżał w dużej mierze na barkach osadników.

Opuszczając swe dawne domy przybywali na ziemie, które nie były aż tak gościnne, jak obiecywano. Na miejscu zastawali wciąż mieszkających tu jeszcze Niemców, w wielu miejscach totalną władzę sprawowała zaś Armia Czerwona. Na wyspach odnajdywali piękne domy i imponującą infrastrukturę, nie zmieniało to jednak faktu, że brakowało im żywności i innych rzeczy niezbędnych do życia. Plagą regionu byli bezwzględni szabrownicy. Każdy z osadników przyjeżdżał tu ze swoimi doświadczeniami i obyczajami, przywiezionymi z najróżniejszy regionów dawnej Polski. Archieplag stawał się więc swoistą wieżą Babel, gdzie różni ludzie musieli nauczyć się wspólnego życia w zupełnie nowym świecie.

Właśnie te procesy zostały przedstawione na szlaku. Podróż po Archipelagu Pamięci bedzie szansą na poznanie świata osadników, przekonania się z jakimi problemami musieli się borykać i jak je pokonywali. Archipelag Pamięci przedstawia żywą historię – o prezentowanych zdarzeniach i procesach autorzy projektu usłyszeli od najstarszych mieszkanców wysp, którzy pamiętają ten niezwykły czas. Szlak pokazuje więc procesy, historie i wątki, które zdaniem pierwszych osadników najlepiej pokazują ówczesną rzeczywistość polskich wysp.

Archipelag Pamięci nie jest typowym szlakiem turystycznym. Nie ma tu wskazanego kierunku, ani kolejności, w której powinno się poznawać kolejne jego punkty. Każdy z „przystanków” był pretekstem do przedstawienia innego wątku, procesu czy zjawiska. Każdy z nich jest osobną opowieścią, jak gdyby oddzielną wyspą w pamięci regionu. Dopiero zebrane razem tworzą jednak całość, czyli archipelag – odrębny świat, który ma swą niepowtarzalną specyfikę.
W pierwszym etapie szlak będzię się składał z dziesięciu punktów. W ramach każdego z nich zostanie przedstawione inne zjawisko czy proces historyczny. Punkty znajdują się w miejscach, które – często w sposób symboliczny – nawiązują do problemów opisywanych za pośrednictwem szlaku. Na tablicach znaczących szlak znajdują się między innymi QR-kody, których zeskanowanie przy pomocy smartfona lub tableta umożliwia poznanie opowieści w postaci artykułów, fotografii oraz materiałów audiowizualnych.

W gminie Wolin zostały umieszczone trzy znaki (pozostałe znajdują się w gminach Międzyzdroje i Świnoujście). W Wolinie, przy Muzeum Regionalnym, znalazla się tablica, która przybliży atmosferę, która towarzyszyła opuszczaniu regionu przez Niemców. W Mokrzycy Małej natomiast będzie można poznać historię dwóch okolicznych budowli, które stały się symbolami wielkiej przemiany społecznej, jaka nastąpiła na tych ziemiach po 1945 r. Trzecia z tablic, poświęcona tak zwanym autochtonom została umieszczona na terenie parafii w Ładzinie.

Archipelag Pamięci jest ważnym krokiem w stronę szerzenia wiedzy o tym niezwykle istotnym dla naszego regionu okresie historii. Czasy osadnictwa, czy też tak zwanego podbijania „polskiego dzikiego zachodu” są tematem barwnym, pełnym niezwykłych opowieści. Co najważniejsze, to one stanowią fundament dla współczensej kultury tych ziem. Bez wątpieni kryje się tu ogromny potencjał dla promocji dziedzictwa kulturowego naszej gminy.

Interaktywny szlak historyczny „Archipelag Pamięci” jest realizowany przez Centrum Inicjatyw Regionalnych i Międzynarodowych dzięki dofinansowaniu Muzeum Historii Polski w ramach programu Patriotyzm Jutra. Urząd Miejski w Wolinie oraz Muzeum Regionalne im. Andrzeja Kaubego są partnerami projektu.

Piotr Oleksy