POGODA

Reklama

Wydarzenia

ikamien.pl • Niedziela [09.11.2014, 09:21:11] • Kamień Pomorski

80 lat wieży kamieńskiej katedry

80 lat wieży kamieńskiej katedry

fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

Wieża katedry w Kamieniu Pomorskim jest chyba najbardziej charakterystycznym elementem jej zewnętrznej struktury. Z pewnością jest za to najmłodszą częścią bryły naszej wiekowej świątyni bowiem wzniesiona została dopiero przed osiemdziesięcioma laty.

Kiedy w 1998 r. wymieniono, z powodu postępującej korozji, krzyż wieńczący wieżę katedralną odnaleziono w nim tuleję, w której znajdował się pamiątkowy dokument datowany na 5 listopada 1934 r. (informujący o pracach związanych z budową dachu) oraz pocztówka przedstawiającą katedrę. Materiały te przypomniały o nie tak znowu odległej metryce zachodniej elewacji tego najważniejszego kamieńskiego kościoła. Po skopiowaniu, wraz z materiałami z 1998 r., wróciły one do tulei, którą umieszczono w krzyżu obecnie wieńczącym wieżę, wykonanym w Warsztatach Szkolnych Zespołu Szkół Zawodowych w Kamieniu Pomorskim. Jego skorodowany poprzednik został zaś zawieszony na ścianie krużganków wirydarza katedralnego.

Pierwsza wieża naszej katedry powstała najprawdopodobniej w drugiej połowie XIV wieku jako przedłużenie osi nawy głównej od strony zachodniej. Gotycka wieża wzniesiona na planie kwadratu nie posiadała wejścia do kościoła, które znajdowało się po stronie południowej. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1479 r. Strzelista, górująca nad Osiedlem Katedralnym, wieża uwieczniona została na XIX-wiecznym rysunku kamieńskiego historyka Ludwika Kückena przedstawiającym panoramę miasta z około 1550 r., odrysowaną przez niego z obrazu znajdującego się w kolekcji zamku w Płotach.

80 lat wieży kamieńskiej katedry

fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

Panorama miasta z wieżą katedralną znalazła się również na „Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego” Eilhardusa Lubinusa wydanej w 1618 r. Wieża ta przetrwała do 1630 r. kiedy to spłonęła podczas wojny trzydziestoletniej. Budowa nowej zakończona została już po kończącym ten konflikt pokoju westfalskim zawartym w 1648 r., na mocy którego Kamień trafił pod panowanie szwedzkie (trwające do 1679 r.). Jej wygląd znany jest z ryciny kronikarza miejskiego Johanessa Rugego z 1687 r. Wieża ta zwieńczona została kopułą zakończoną szpicem, na którego szczycie umieszczono kulę, chorągiewkę i krzyż. Z czasem stan techniczny wieży pogarszał się. W 1803 r. została rozebrana z powodu groźby zawalenia się. Nowe prowizoryczne dwuspadowe zadaszenie jej korpusu zostało zrównane z dachem naw katedry.

Pojawienie się trzeciej wieży w historii kamieńskiej świątyni wiąże się z pracami restauratorskimi prowadzonymi w kościele w latach 1847-1849/50. Jednym z ich elementów stała się budowa nowej wieży według projektu berlińskiego architekta Augusta Sollera, ucznia samego Karla Friedricha Schinkla. W tym miejscu warto wspomnieć, iż zmarły w 1853 r. Soller zaprojektował również gmach Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu (będący po powojennej odbudowie siedzibą Akademii Sztuk Pięknych - obecnie Uniwersytetu Artystycznego) oraz jak się przypuszcza gmach Hotelu Rzymskiego znajdującego się w tym mieście (usytuowanego przy Alejach Karola Marcinkowskiego w pobliżu Placu Wolności).

80 lat wieży kamieńskiej katedry

fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

Wróćmy jednak do naszej katedry. Soller nadał jej popularny wówczas nawiązujący do gotyku kształt. Była czworobokiem z ozdobnymi wieżyczkami (zwanymi pinaklami) w narożach. W górnej części przechodziła w ośmiobok zwieńczony ośmiobocznym hełmem typowym wówczas na Pomorzu w poddawanych restauracji kościołach jak w Kościele Mariackim w Chojnie czy szczecińskim Dąbiu. Ośmioboczny hełm zwieńczony był krzyżem.

Z czasem nowa neogotycka wieża kamieńskiej katedry zaczęła budzić szereg emocji. Zarzucano jej za małą skalę, niedostosowanie do bryły kościoła i brzydotę. W latach dwudziestych XX w. związku z jubileuszem 750-lecia katedry budziła już wyraźną niechęć. Nie podobała się wtedy zarówno prezydentowi rejencji szczecińskiej, jak i kamieńskiemu landratowi oraz prowincjonalnemu konserwatorowi zabytków. Ten ostatni proponował nawet przebudowę i zmianę kształtu jej górnej części.

Idea ta została niebawem zrealizowana zajmując, jak pisała szczecińska historyczka sztuki i badaczka tej tematyki Barbara Ochendowska-Grzelak, „swoje miejsce na kartach historii niemieckiej myśli konserwatorskiej”.

W 1931 r. nowym konserwatorem zabytków rejencji pomorskiej został czterdziestodwuletni historyk sztuki Franz (Friedrich) Balke dopuszczający ingerencję w zabytek nowymi narodowymi formami czyniące zeń „przedmiot żywej teraźniejszości”. Ideę tę zastosował w kamieńskiej katedrze podczas prac restauratorskich, które rozpoczęto przed osiemdziesięcioma laty.

Ich realizacja przebiegała w trzech etapach. Pierwszy z 1934 r. dotyczył nowej wieży, drugi fundamentów (1935) i trzeci - wnętrza świątyni (1937-1941).

80 lat wieży kamieńskiej katedry

fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

Podczas wizji lokalnej w katedrze w marcu 1933 r. z udziałem przedstawicieli ministerstwa, władz kościelnych i konserwatora Balkego stwierdzono, iż neogotycka wieża nie znajduje się w dobrym stanie technicznym i zdecydowano, iż prace restauratorskie rozpoczną się od jej przebudowy. Wieża ta stanowiąca symbol katedry, ale też i miasta budziła bowiem najwięcej zastrzeżeń. Koncepcję przebudowy opracował sam Balke. Jej projekty opracowano w Gryficach, w tamtejszym Urzędzie Budownictwa Naziemnego. Zostały one przedłożone podczas kolejnej wizji w listopadzie 1933 r. Uznano, wówczas, że do budowy nowej wieży użyta zostanie cegła wymiarami i barwą nawiązująca do średniowiecznej. Zabroniono również używać zaprawy cementowej zalecając wapienną.

Temat przebudowy obecny był na łamach prasy pomorskiej. Jej konieczność uzasadniał stan techniczny i nadanie zabytkowej katedrze bardziej odpowiedniego kształtu. Dziś, po latach, z uwagi na brak dokładnej dokumentacji nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy rzeczywiście stan wieży był na tyle poważny, iż uzasadniał jej rozbiórkę.

Nowa wieża miała też do odegrania pewną rolę propagandową. Konserwator Balke tak pisał o niej: >>”nieznacznie niższa od obecnej iglicy, ale na miejscu dotychczasowego cukrowego kapelusza, w przyszłości będzie wznosiła się imponująca szeroka przednia ściana, dzięki której wieża katedry zachowa swoje znaczenie jako znak nawigacyjny i ponadto stanie się symbolem północnoniemieckiej powagi”.

80 lat wieży kamieńskiej katedry

fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

Wieża powstała w 1934 r. Nadzór nad budową powierzono radcy Fiebelkornowi z Urzędu Budownictwa Naziemnego w Gryficach. Do początków lipca rozebrano górną część wieży Sollera. Podczas wizji lokalnej, która została przeprowadzona w tym miesiącu postanowiono zrezygnować z planowanego spiczastego hełmu wieńczącego wieżę na rzecz czterospadowego dachu zwieńczonego krzyżem. Ażurowe przeźrocza z przodu i po bokach miały zaś łagodzić uczucie ciężkości bryły nowej wieży.

We wrześniu na więźbie dachu zatknięta została tradycyjna wiecha. W listopadzie zamocowano zaś krzyż. Umieszczony w nim pamiątkowy dokument, w którym wymienieni zostali pracujący przy jego budowie rzemieślnicy i robotnicy, odnaleziony w 1998 r., informuje, iż wykonał go kamieński ślusarz Karl Graffenberg (mieszkający przy nieistniejącej dziś ulicy Gartenstrasse, po 1945 r. Aleksandra Fredry, znajdującej się naprzeciw ulicy Pocztowej po drugiej stronie fos, na tyłach ulicy Garncarskiej). Koszt wykonania krzyża wyniósł 175, 50 marek.

80 lat wieży kamieńskiej katedry

fot. Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej

Łączny koszt prac związanych z budową dachu wieży, na które obok prac ślusarskich przy krzyżu, złożyły się prace ciesielskie i roboty związane z położeniem blachy miedzianej wyniósł 571, 25 marek. W dokumencie czytamy również, iż blacha zakupiona została w czerwcu 1934 r. Niestety prace opóźniły się do września. Z uwagi na trudną sytuację finansową w dobie wychodzenia z kryzysu gospodarczego blacha została nawet skonfiskowana z uwagi na niedobory miedzi, którą III Rzesza musiała importować. Dopiero po upływie sześciu tygodni i wielu staraniach 29 października przystąpiono do pracy. Budowę nowej wieży ostatecznie ukończono przed Bożym Narodzeniem.

Masywna kamieńska wieża nawiązywała do architektury lokalnej, m.in. wieży katedry w Kołobrzegu. Widoczny w Kamieniu element obronności miał pokazywać siłę ówczesnych Niemiec. Wieża była jednak nieco niższa od poprzedniej. Jej budowie, w okresie trudności gospodarczych, towarzyszyła zaś daleko posunięta oszczędność. Wykorzystano jej poprzedniczkę, która częściowo zawarła się nowej. Zrezygnowano z tarczy zegarowej wprowadzając używane wówczas rozwiązania. Bryłę wieńczy zaś skromny, niewyszukany fryz.

Wzniesiona przed osiemdziesięcioma laty wieża kamieńskiej katedry nie odtworzyła formy żadnej ze swych poprzedniczek nawiązując jednak do lokalnej architektury. Dziś jest śladem czasów, w których powstała.


komentarzy: 2, skomentuj, drukuj, udostępnij

Twoim Zdaniem

Dodaj Komentarz

Dodając komentarz akceptujesz
Regulamin oraz Politykę prywatności.

Zauważyłeś błąd lub komentarz niezgodny z regulaminem?
 
Oglądasz 1-2 z 2

Gość • Poniedziałek [10.11.2014, 19:52:02] • [IP: 87.205.65.**]

gdyby nie ten koszmarny dach wszystko byłoby w porządku. Ciekawy artykuł, zawsze zastanawiałem się nad powodem i terminem przebudowy.

Gość • Niedziela [09.11.2014, 19:23:12] • [IP: 212.14.63.***]

Ta wieża, która była przed rokiem 1934 była piękniejsza od tej która jest teraz.

Oglądasz 1-2 z 2
■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@ikamien.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Zrobiłeś zdjęcie lub film? Wyślij do nas! kontakt@ikamien.pl ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@ikamien.pl ■ Zrobiłeś zdjęcie lub film? Wyślij do nas! kontakt@ikamien.pl ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@ikamien.pl ■ Zrobiłeś zdjęcie lub film? Wyślij do nas! kontakt@ikamien.pl ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@ikamien.pl ■ Zrobiłeś zdjęcie lub film? Wyślij do nas! kontakt@ikamien.pl
■ Międzynarodowy Dom Kultury w Międzyzdrojach serdecznie zaprasza na wyjątkowe wydarzenie świąteczne dla dzieci i całych rodzin. W sobotę, 21 grudnia 2024 roku o godzinie 10:30, odbędzie się spektakl zatytułowany „Świąteczni Goście Elemelka”. Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny, co czyni je jeszcze bardziej dostępnym dla wszystkich mieszkańców i turystów odwiedzających Międzyzdroje w okresie przedświątecznym ■ Rusza długo wyczekiwana przebudowa drogi wojewódzkiej nr 102 na odcinku Trzebiatów – Kołobrzeg. Przebudowa będzie prowadzona na odcinku o długości około 22 km. Same roboty budowlane mają tu kosztować prawie 113 mln zł. Główne roboty budowlane rozpoczną się wiosną, wtedy mogą się też pojawić większe utrudnienia w ruchu na tej drodze ■