Syndrom oszusta, perfekcjonizm i wypalenie zawodowe. Kiedy sukcesy stają się źródłem stresu

Syndrom oszusta, perfekcjonizm i wypalenie zawodowe to trzy zjawiska, które coraz częściej dotykają menedżerów na wszystkich szczeblach zarządzania. Choć każde z nich ma swoje źródła i objawy, łączy je jedno – wpływają nie tylko na efektywność liderów, ale także na ich zdrowie psychiczne, relacje z zespołem oraz długofalową zdolność do osiągania sukcesów. W erze, w której oczekuje się od przywódców nie tylko kompetencji, ale także odporności psychicznej i empatii, zrozumienie tych wyzwań staje się kluczowe dla budowania trwałego i skutecznego przywództwa - komentuje Katarzyna Dąbrowska, ekspertka ds. HR, współautorka programu Leadership Mastermind, platformy współpracy i wymiany wiedzy między liderami i mentorami.

Trzy główne wyzwania liderów

1. Syndrom oszusta – kiedy sukces staje się źródłem wątpliwości
Syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne, które polega na poczuciu, że mimo osiąganych sukcesów, nie zasługujemy na swoje stanowisko. Ludzie w życiu zawodowym dotknięci tym syndromem często mają wrażenie, że ich awans czy pozycja są wynikiem szczęścia lub przypadku, a nie rzeczywistych kompetencji. Badania pokazują, że 57% pracujących Polaków odczuwa syndrom oszusta, a wśród menedżerów i osób na stanowiskach kierowniczych odsetek ten może być jeszcze wyższy (serwis Cveasy.pl i agencja Elephate, 2023/2024).

W praktyce syndrom oszusta objawia się poprzez:
 Nadmierną samokrytykę – osoby na stanowiskach kierowniczych często bagatelizują swoje osiągnięcia, przypisując je czynnikom zewnętrznym, takim jak szczęście czy wsparcie innych.
 Strach przed oceną – obawa, że inni odkryją ich „niedoskonałości”, prowadzi do unikania podejmowania ryzyka i podejmowania decyzji asekuracyjnych.
 Porównywanie się z innymi – szczególnie w erze social mediów, gdzie sukcesy innych są często wyolbrzymiane, a porażki ukrywane.
Syndrom oszusta nie tylko wpływa na pewność siebie liderów, ale także na ich zdolność do efektywnego zarządzania zespołem. Przywódca, który nie wierzy w swoje kompetencje, ma trudności z podejmowaniem decyzji, unika odpowiedzialności i może mieć problem z motywowaniem innych.

2. Perfekcjonizm – pułapka nieustannego dążenia do doskonałości

Perfekcjonizm, choć często postrzegany jako zaleta, może stać się pułapką dla liderów. Zdrowy perfekcjonizm przejawia się w dążeniu do wysokich standardów i dbałości o jakość, jednak jego niezdrowa forma prowadzi do autoagresji – nadmiernego krytycyzmu wobec siebie, chronicznego stresu i poczucia, że nigdy nie jest się wystarczająco dobrym.

Według badań opublikowanych w Journal of Personality and Social Psychology, perfekcjonizm wśród młodych dorosłych wzrósł o 33% w ciągu ostatnich trzech dekad. Wśród przywódców ten trend jest szczególnie widoczny, ponieważ presja na osiąganie doskonałych wyników często idzie w parze z odpowiedzialnością za zespół i organizację.

Objawy niezdrowego perfekcjonizmu u liderów to:
 Praca po godzinach – ciągłe poprawianie projektów, nawet gdy są już wystarczająco dobre.
 Strach przed błędami – unikanie podejmowania ryzyka, co hamuje innowacyjność.
 Chroniczny stres – wynikający z poczucia, że nigdy nie spełnia się własnych oczekiwań.
Perfekcjonizm często idzie w parze z syndromem oszusta. Zaangażowani przywódcy, którzy czują, że nie są wystarczająco dobrzy, starają się nadrobić to jeszcze większym wysiłkiem, co tylko pogłębia ich problemy i prowadzi do kolejnego wyzwania – wypalenia zawodowego.

3. Wypalenie zawodowe – konsekwencja ciągłej presji

Wypalenie zawodowe to stan chronicznego wyczerpania emocjonalnego, fizycznego i mentalnego, który wynika z długotrwałego stresu i przeciążenia pracą. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wypalenie zawodowe zostało oficjalnie uznane za syndrom związany z pracą, a jego objawy obejmują:
 Chroniczne zmęczenie – zarówno fizyczne, jak i emocjonalne.
 Brak motywacji – poczucie, że praca nie ma sensu lub nie przynosi satysfakcji.
 Obniżona efektywność – trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji.

Wypalenie zawodowe jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ wpływa nie tylko na własną efektywność przywódców, ale także na morale całego zespołu.

Obecnie aż 29% polskich specjalistów i menedżerów deklaruje odczuwanie syndromu wypalenia zawodowego (Hays Polska, 2024), a ponad 80% jest nim zagrożona (Mercer, 2024). Badania z 2024 r. (Pluxee Polska, dawniej Sodexo) wskazują, że 67% menedżerów w Polsce boryka się z wypaleniem zawodowym. Najczęściej (75% z nich) zarządza zespołami do 5 osób. Jak to wygląda na świecie? Według badania e-platformy Capterra aż 71% menedżerów na świecie zmaga się ze stresem, przeładowaniem pracą i wypaleniem zawodowym.

Wypalenie zawodowe często jest wynikiem nakładających się na siebie syndromu oszusta i perfekcjonizmu. Liderzy, którzy nieustannie dążą do doskonałości i jednocześnie czują, że nie są wystarczająco dobrzy, pracują na najwyższych obrotach, ignorując sygnały zmęczenia i stresu. W efekcie tracą energię, motywację i zdolność do empatycznego zarządzania zespołem - dodaje Katarzyna Dąbrowska.

Jak sobie radzić z wyzwaniami? Praktyczne strategie dla liderów

Syndrom oszusta: Jak budować pewność siebie?
Syndrom oszusta to zjawisko, które można przezwyciężyć, pracując nad swoim nastawieniem i budując realistyczny obraz własnych kompetencji. Oto kilka strategii, które mogą pomóc liderom:
 Regularny feedback od zespołu – Proszenie współpracowników o opinie na temat swojej pracy pomaga zobaczyć, jak inni postrzegają nasze kompetencje. To może złagodzić poczucie nieadekwatności.
 Praca z mentorem lub coachem – Wsparcie doświadczonego mentora może pomóc w zidentyfikowaniu źródła wątpliwości i wypracowaniu strategii budowania pewności siebie.
 Dokumentowanie sukcesów – Prowadzenie dziennika osiągnięć, w którym zapisuje się swoje sukcesy i pozytywne opinie od innych, pomaga w utrwalaniu poczucia własnej wartości.
 Zmiana narracji wewnętrznej – Zamiast myśleć: „Nie zasługuję na to stanowisko”, warto powtarzać sobie: „Jestem tu, ponieważ mam odpowiednie kompetencje i doświadczenie”.

Perfekcjonizm: Jak znaleźć zdrową równowagę?
Perfekcjonizm nie musi być destrukcyjny, jeśli nauczymy się go kontrolować. Oto jak liderzy mogą znaleźć zdrową równowagę:
 Ustalanie realistycznych standardów – Zamiast dążyć do perfekcji, warto skupić się na osiąganiu „wystarczająco dobrych” wyników. Czasem 80% wysiłku daje 95% efektu.
 Delegowanie zadań – Osoby na stanowiskach kierowniczych powinni ufać swoim zespołom i delegować zadania, zamiast próbować kontrolować każdy szczegół.
 Akceptacja błędów – Błędy są naturalną częścią procesu uczenia się. Zamiast je demonizować, warto traktować je jako okazję do rozwoju.
 Techniki zarządzania czasem – Stosowanie metod takich jak zasada Pareto (80/20) czy technika Pomodoro może pomóc w uniknięciu nadmiernego przeciążenia pracą.

Wypalenie zawodowe: Jak zapobiegać i regenerować siły?
Wypalenie zawodowe to stan, któremu można zapobiec, dbając o równowagę między pracą a życiem prywatnym oraz stosując odpowiednie strategie zarządzania stresem. Oto kilka praktycznych wskazówek:
 Regularny odpoczynek – Liderzy powinni pamiętać o przerwach w pracy, urlopach i czasie wolnym, który pozwala na regenerację sił.
 Aktywność fizyczna – Sport, spacery czy joga to skuteczne sposoby na redukcję stresu i poprawę samopoczucia.
 Medytacja i mindfulness – Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy ćwiczenia oddechowe, pomagają w zarządzaniu stresem i zwiększają odporność psychiczną.
 Szukanie wsparcia – Rozmowy z mentorem, coachem czy psychologiem mogą pomóc w zidentyfikowaniu źródła wypalenia i wypracowaniu strategii radzenia sobie z nim.
 Budowanie zdrowych nawyków – Regularne spanie, zdrowe odżywianie i unikanie nadmiernego korzystania z używek (np. kawy, alkoholu) to kluczowe elementy dbania o siebie.

Angażujące przywództwo: Jak budować silny zespół?
Jednym z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie z wyzwaniami jest budowanie silnego, zaangażowanego zespołu. Angażujące kierownictwo polega na:
 Słuchaniu zespołu – Regularne rozmowy z pracownikami, pytanie o ich potrzeby i opinie, pomagają w budowaniu zaufania a także we wzmacnianiu poczuciu wpływu pracownika na firmę.
 Komunikacji empatycznej – Liderzy powinni być świadomi emocji, potrzeb i postaw swoich pracowników i indywidualnie dobierać metody i narzędzia przywódcze. Komunikacja empatyczna pomaga również unikać konfliktów lub rozwiązywać je na etapie początkowym, dzięki czemu atmosfera pracy jest dużo lepsza.
 Wspieraniu rozwoju zespołu – Inwestowanie w szkolenia, mentoring i rozwój zawodowy pracowników zwiększa ich zaangażowanie i lojalność. W firmach o wysokim poziomie zaangażowania pracownicy również chętnie dzielą się wiedzą między sobą, rozwijając się wzajemnie.
 Dzielenie się odpowiedzialnością – Osoby na stanowiskach kierowniczych powinni angażować zespół w proces decyzyjny, co nie tylko zmniejsza ich obciążenie, ale także buduje poczucie wspólnoty i wpływu.
 Wskazywaniu sensu pracy – Element szczególnie ważny dla młodszych pokoleń, które potrzebują nadawać znaczenie swojej pracy. Gdy pracownicy czują, że pracują dla wyższych celów, są bardziej zaangażowani.

Ciągły rozwój: Jak inwestować w siebie?
Przywództwo to nieustanny proces rozwoju. Liderzy, którzy skutecznie chcą radzić sobie z wyzwaniami, powinni:
 Uczestniczyć w programach rozwojowych – Różne projekty oferują możliwość wymiany doświadczeń z innymi menedżerami i zdobywania nowych umiejętności.
 Czytać i uczyć się – Regularne śledzenie trendów w zarządzaniu, czytanie książek i uczestnictwo w szkoleniach pomaga w rozwoju zawodowym.
 Prosić o feedback – Regularne proszenie zespołu, mentora czy przełożonych o opinie na temat swojego stylu zarządzania pozwala na ciągłe doskonalenie.
Przywództwo to nie tylko dbanie o innych, ale także o siebie

Syndrom oszusta, perfekcjonizm i wypalenie zawodowe to wyzwania, które dotykają coraz większej liczby osób na wysokich stanowiskach. W świecie, gdzie presja na szybkie wyniki i ciągłe zmiany są codziennością, łatwo zapomnieć, że skuteczne przywództwo zaczyna się od dbania o siebie. Menedżer, który nie radzi sobie z własnymi emocjami, wątpliwościami czy stresem, trudno będzie inspirować i motywować innych.

Warto pamiętać, że przywództwo to nie tylko osiąganie celów, ale także tworzenie środowiska, w którym zarówno osoba na kierowniczym stanowisku, jak i jej zespół mogą się rozwijać. Dlatego tak ważne jest, aby przywódcy nie bali się prosić o pomoc, korzystać z mentoringu czy uczestniczyć w programach rozwojowych. Wymiana doświadczeń z innymi menedżerami i wsparcie ekspertów mogą stać się impulsem do pozytywnych zmian.
Na koniec warto zadać sobie pytanie: Czy jesteśmy gotowi, aby nie tylko prowadzić innych, ale także zadbać o siebie? Bo tylko wtedy, gdy lider jest w dobrej kondycji psychicznej i emocjonalnej, może stać się prawdziwym źródłem inspiracji dla swojego zespołu - kończy Katarzyna Dąbrowska.

Świadomość tych wyzwań to pierwszy krok do zmiany. Menedżerowie, którzy uczą się akceptować swoje niedoskonałości, szukają wsparcia i dbają o równowagę między pracą a życiem osobistym, są w stanie nie tylko przetrwać w trudnych warunkach, ale także tworzyć silne, zmotywowane zespoły. Angażujące i empatyczne zarządzanie, oparte na zrozumieniu siebie i innych, staje się kluczem do długotrwałego sukcesu.

Katarzyna Dąbrowska – coach, mentorka i ekspertka w zakresie budowania zaangażowanych zespołów. Od ponad 15 lat wspiera menedżerów w rozwijaniu ich przywództwa i skuteczności. Doświadczenie zdobywała jako trenerka, coachyni, ekspertka HR oraz szefowa rozwoju w międzynarodowyvh korporacjach. Pracowała także jako audytorka kultury organizacyjnej, analizując najlepsze praktyki firm w Polsce i na świecie. Autorka eBooków i narzędzi wspierających liderów w budowaniu zaangażowanych zespołów.

Michał Kozłowski
Account Manager