Pierwsza rocznica śmierci Wielkiego Patrioty i kompozytora

Większość Polaków tak naprawdę zna tylko jeden z utworów muzycznych Mikisa Theodorakisa, może nie zawsze zdając sobie sprawę, iż to on był jego kompozytorem. Chodzi o sirtaki z filmu Mihalisa Kakogiannisa „Grek Zorba”, będący zarazem piosenką „Strose to stroma sou gia dio”. Mikis Theodorakis skomponował kilkadziesiąt pieśni i piosenek w tym „Sto perigiali” i „Kaimos”. W lutym 2002 roku miał miejsce skandal w Salt Lake City: utwór „Canto Olympico” Theodorakisa wykonany został podczas inauguracji Zimowych Igrzysk Olimpijskich bez wymienienia nazwiska kompozytora. To zemsta za jego protest przeciw wojnie w Afganistanie. Krytykował ataki terrorystyczne w USA, ale „ - krucjata przeciwko terroryzmowi tworzy jedynie zasłonę dymną, mającą ukryć prawdziwe cele porządku nowego świata, który chcą narzucić Amerykanie i ich sprzymierzeńcy” - Theodorakis.

Będąc pod wpływem liturgii bizantyjskiej już jako dziecko mówił o zostaniu kompozytorem. W jego twórczości jest 10 utworów symfonicznych; 16 utworów muzyki kameralnej; 7 kantat i oratoriów w tym Missa Greca/Msza Grecka; 8 hymnów; 8 baletów; 5 oper; kilkadziesiąt utworów muzyki scenicznej oraz muzyki do filmów w tym takich jak wspomniany „Grek Zorba” i „Serpico”.

Urodzony 29 lipca 1925 roku na wyspie Chios Mikis Theodorakis (Μίκης Θεοδωράκης) był przede wszystkim, politykiem walczącym o wolną i demokratyczną Grecję. Jako komunista był członkiem greckiego parlamentu, ministrem bez teki w prawicowym rządzie Konstantinosa Mitsotakisa. Był założycielem wielu organizacji zajmujących się problematyką praw człowieka. Laureat wielu nagród za osiągnięcia na polu muzycznym i politycznym. W 2000 roku nominowano go do Pokojowej Nagrody Nobla. W 2007 roku został Komandorem francuskiego Orderu Narodowego Legii Honorowej. Mikis Theodorakis to ikona oporu przeciwko dyktaturze prawicowej junty, której przedstawiciele zakazali grania i słuchania jego muzyki.

Działalność polityczną rozpoczął w 1939 roku gdy wstąpił do Narodowej Organizacji Młodzieżowej, przybudówki faszystowskiej partii gen. Metaxasa. 25 marca 1943 roku, podczas demonstracji przy grobowcu bohatera narodowego Theodorosa Kolokoronisa, włoska policja zaaresztowała go za uderzenie oficera. W więzieniu był torturowany. W więzieniu poznał komunistów, wstąpił do nielegalnej Greckiej Partii Komunistycznej, gdzie poznał Myrto Alttinoglu, przyszłą żonę. W 1944 roku w Atenach znów został aresztowany. Był świadkiem zakatowania przez Niemców przyjaciela, ale mimo to został uwolniony - podobno okupantów zaciekawiło słowo „kompozytor” wpisane w rubryce „zawód”.

Za działalność w antyfaszystowskim greckim ruchu oporu – w czasie okupacji Grecji przez Włochy i Niemcy – oraz za współpracę z komunistami w czasie wojny domowej w Grecji w latach 1944-49 został kilka razy internowany i więziony. Był torturowany i, jak pisał w autobiografii, dwukrotnie chowano go żywcem. Po puczu z 1967 roku, po którym władzę w kraju przejęła junta czarnych pułkowników, Mikis Theodorakis ponownie został aresztowany. W jego obronie wystąpili wówczas m.in.: amerykański dramaturg Arthur Miller oraz rosyjski kompozytor Dymitr Szostakowicz. Na prośbę francuskiego polityka i redaktora Jeana-Jacques'a Servan-Schreibera junta wypuściła Mikisa Theodorakisa i zezwoliła na jego wyjazd do Francji. W kolejnych latach koncertował na całym świecie i nieustannie tworzył.

Kiedy w 1974 r. junta upadła, kompozytor wrócił do Grecji, a rodacy witali go jak bohatera. Theodorakis znów zaangażował się w działalność polityczną, był członkiem greckiego parlamentu w latach 80. i 90. XX wieku, współpracował najpierw z komunistami, których jednak w 1988 roku porzucił na rzecz konserwatystów.

Marian Klasik

Na zdjęciach:

1. Mikis Theodorakis dyrygent
2. Mikis Theodorakis
3. Mikis Theodorakis z Antony Quinnem, wykonawcą filmowej roli „Grek Zorba”
zdjęcia ze zbiorów własnych autora

Proszę o obejrzenie filmu ze spotkania Mikisa Theodorakisa z Antonem Quinem wykonawcą roli Zorby:
www.youtube.com/watch?v=r4oJmSOrz60
oraz piosenki O kimos w wykonaniu Mikisa Theodorakisa i Giannisa Pariosa:
www.youtube.com/watch?v=gBiT4RGD8Vk