Browar braci Voerkelius w Kamieniu Pomorskim

Przedsiębiorstwo znajdujące się przy ówczesnej Baustrasse (w niem. ulica Budowlana), dzisiejszej Kopernika rozwijała się, aż do wybuchu pierwszej wojny światowej w roku 1914. Mały zakład w roku 1871 składał się z niewielkiej słodowni i warzelni. W tym okresie wszystkie maszyny wykorzystywały siłę ludzkich mięśni i kieratu, sami robotnicy korzystali z drewnianych łych i łopat do mieszania w kotłach.

W roku 1872 firma została rozbudowana, a interesem zarządzali bracia Emil (najstarszy syn Ferdinanda) i Alexander (najmłodszy syn Ferdinanda). Obaj należeli do Deutsche Brauer Bund, działającego od roku 1871 Niemieckiego związku piwowarów.

17 lat później (1889) zakład poddano kolejnej rozbudowie. Maszyneria zyskała napęd parowy, a budynkom browaru nadano neogotycki wygląd.

W roku 1906 wzniesiono nową warzelnię brzeczki, z dwoma miedzianymi kotłami o pojemności 22 cetnarów. Ponadto powstały znacznych rozmiarów leżakownie i lodownie, o murach przekraczających jeden metr grubości. Lód magazynowano w plastrach, a najtańszym miejscem ich pozyskania był zamarznięty zimą Zalew Kamieński. Wycinane bloki transportowano do leżakowni przy nie istniejącej już Grünstraße (w niem. ulica Zielona).

Zaplanowana rozbudowa browaru opłaciła się, wkrótce wyroby braci Voerkelius zaczęły zdobywać wyróżnienia, co pozwoliło na próbę przejęcia lokalnego rynku.
Pierwszym krokiem było przejęcie kamieńskiego Browaru klasztornego w roku 1913. Do wybuchu pierwszej wojny światowej piwo braci Voerkelius było wysyłane do sporej liczby miast Pomorza.

Początek wieku XX oznacza dla firmy także poszerzenie oferty o eksport słodu, sprzedaż wody mineralnej i lemoniady, a także zmianę nazwy na Export-Brauerei und Malzfabrik von Gebr. Voerkelius (w niem. Browar eksportowy i fabryka słodu braci Voerkelius). Dalsze inwestycje w przedsiębiorstwo (urządzenia chłodnicze i maszyny do smołowania beczek) pozwoliły osiągnąć produkcję rzędu 14 tysięcy hektolitrów piwa w roku 1914.

Wybuch pierwszej wojny światowej, reglamentacja składników, pobór do armii doprowadziły do regresu w firmie. W okresie wojny ważono podłe piwo określane jako Kriegbier (w niem. wojenne piwo). Do roku 1923 zakazane było ważenie piwa o ekstrakcie mocniejszym niż 4,5%.

Ostatecznie w roku 1921 firmę zamieniono w spółkę akcyjną. Dyrektorem pozostał Erich Voerkelius, a jego rodzina posiadała 49% akcji. 51% przeszło w ręce szczecińskiego Bohrisch Brauerei A.G. Spółka przejęła trzebiatowski browar Carla Utza, zamieniając go w magazyn dla kamieńskiego browaru. W następnych latach rozbudowano słodownię, a nadwyżkę słodu wysyłano do browaru w Szczecinie.

W roku 1925 rozpoczęto proces elektryfikacji w browarze. Maszyny parowe zastąpiono elektrycznymi w lutym 1926 roku. Prąd przesyłała elektrownia w Maszewie, od której doprowadzono własną linię wysokiego napięcia.

W roku 1926 podjęto decyzję o dalszej rozbudowie słodowni, zaopatrując ją w nowe urządzenia. Budynek starej suszarni słodu przebudowno na silos przeładunkowy, którego pojemność określono na dwa tysiące cetnarów słodu. W roku 1929 wybudowano jeszcze jedną suszarnię.

Wysiłki spółki zaowocowały w latach 30 XX wieku produkcją około 19 tysiące hektolitrów piwa w ciągu roku. Przed wybuchem drugiej wojny światowej produkcja wynosiła już około 24 tysięcy hektolitrów piwa oraz dodatkowe 3 tysiące hektolitrów napojów bezalkoholowych rocznie.

Dalsze modernizacje, w tym o maszyny do napełniania butelek pozwoliły na zatrudnienie około 50 pracowników. Wybuch drugiej wojny światowej w roku 1939 krótkotrwale odbił się pozytywnie na produkcji, stacjonujące w okolicy wojska były zaopatrywane w piwo.

Po drobnym sukcesie, scenariusz z okresu pierwszej wojny światowej powtórzył się: reglamentacja surowców i pobór pracowników do wojska. Kamieński browar produkował piwo jedynie w ograniczonej ilości do roku 1945. Ostatecznie browar mieli wysadzić niemieccy saperzy 8 kwietnia 1945 o godzinie 7:00.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej ruiny browaru są mniej lub bardziej systematycznie równane z ziemią, zasypywane, albo zwyczajnie niszczeją. Sama historia Browaru braci Voerkelius nigdy nie doczekała się wnikliwego opracowania.

Wpis powstał głównie na podstawie książki pana Tomasza Kaczmarskiego ‚‚Export-Brauerei und Malzfabrik von Gebr. Voerkelius A. G., Schlossbrauerei Gülzow, czyli Browary powiatu Kamień Pomorski" z roku 2005. Ta cieniutka książeczka została oparta na następujących źródłach:

Adressbuch der Brauereien und Malzfabriken von Europa 1892/93
Adressbuch für die gesamte Brau-Industrie Europas 1914
Adressbuch für die gesamte Brau-Industrie Europas 1920
Camminer Heimatgrüsse nr 404 październik 1996
Caminner Kreisblatt und Wolliner Wochenblatt No. 53-54 1872
Das Buch der Alten Firmen der Stadt und des Handelskammer Bezirkes Stettin in Jahre 1931, Leipzig 1931
Dodano informacje z:

Illustrierter Kreis Kalender für den Kreis Cammin i. Pom. 1910
Illustrierter Kreiskalender für den Kreis Cammin i. Pom. 1911
Illustrierter Kreis Kalender für den Kreis Cammin i. Pom. 1912
Illustrierter Kreis Kalender für den Kreis Cammin i. Pom. 1913
Bad Cammin in Pommern : Sol-, Jod- und Moor-Bad, 1933

Pełna wersja wpisu jest dostępna na blogu pod linkiem:
lepszykamien.wordpress.com/2020/12/14/browar-braci-voerkelius-w-kamieniu-pomorskim/

Wesołych świąt!
Pan Marcin
lepszykamien.wordpress.com