Pan Marcin o powstaniu pierwszego kościoła św. Idziego w Kamieniu Pomorskim

https://mzp.muzeum.szczecin.pl/images/pdf/ns/arch/2016/17_MZP_XII_Kustosz_Sobucki_relikty_sw_Idziego.pdf

Powstanie dominikańskiej świątyni w naszym mieście owiane jest nutką tajemnicy, powstało na jej temat nawet kilka teorii. Jedyne co jest pewne to, że istniał już on około roku 1228.

W książce pt. ‘’Organizacja kościelna Kamienia Pomorskiego w latach 1124-1544’’ autorstwa Pana Grzegorza Wejmana wysunięto teorię o tym, że konwent (czyli klasztor, https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor ) miał swoją tymczasową siedzibę w innym miejscu, aż do momentu ofiarowania mu kościoła św. Idziego - najwcześniej jesienią 1227 roku.

Inną tezę przytoczył pan Sławomir Górka w swojej obszernej pozycji pt. ‘’Źródłowa kwerenda archiwalna dotycząca terenu dawnego klasztoru dominikanów w Kamieniu Pomorskim’’ z roku 2013. Znajduje się ona w zasobach KTBS w Kamieniu Pomorskim. Pan Sławomir był uprzejmy przyjrzeć się teorii pana Jürgena Petersohna. W niej pan Jürgen wskazuje, że kościół na Wzgórzu Popielnym miał zostać założony przez św. Ottona już w roku 1124. Praktykę misjonarza do zakładania świątyń na otwartych podgrodziach miały wspierać przykłady takich kościołów z Wolina, Szczecina i Kołobrzegu. Według tego poglądu, późniejszy kościół św. Idziego jest kontynuacją świątyni misjonarza z Bambergu. W dodatku dwie inne świątynie św. Mikołaja i Mariacka są dużo późniejsze. Kościół św. Mikołaja został wymieniony w źródłach po raz pierwszy w roku 1336 i nie mogły istnieć wcześniej ni w latach 30 tego wieku. Kościół Mariacki natomiast w swoim zasadniczym kształcie w końcu XIII stulecia. Pogląd jest podparty przekazami kronikarza Saxona Grammatyka z roku 1185, gdzie wymieniono świątynie w liczbie mnogiej. Zdaniem autora teorii, chodzi tutaj o katedrę i świątynię na Wzgórzu Popielnym. Dodatkowo pan Jürgen twierdzi, że lata 20 XII wieku sprzyjały powstaniu świątyni pod takim wezwaniem zważywszy na fakt obecności w Polsce legata papieskiego Idziego z Tusculum, sprzyjającego zwierzchnictwu Polski w misji chrystianizacyjnej naszego regioniu.

Kolejny pogląd przedstawił pan Włodzimierz Stępiński w książce ‘’Kamień Pomorski w XII i XIII wieku’’. W jego opinii początków kościoła należy szukać w latach 70 XII wieku, kiedy to książęta pomorscy prowadzili aktywną politykę kościelną polegającą między innymi na zakładaniu klasztorów. Bezpośrednią przyczyną jednak miało być przeniesienie biskupstwa do naszego miasta przez biskupa Konrada.

Możliwe, że powstanie kościoła św. Idziego wiązało się z budową katedry, prawdopodobnie na miejscu drewnianego kościoła św. Jana –wzniesionego przez Ottona z Bambergu. W źródłach (zapiski Ebona) przewijały się informacje o dwóch świątyniach wzniesionych prez misjonarza. Pierwszą miała być świątynia na miejscu katedry, drugą próbowano lokalizować na terenie grodziska (czyli w miejscu kościoła NMP, pan Władysław Filipowiak raczył przyjąć taki pogląd) lub na peryferiach osady (czyżby chodziło o wiki słowiańskie, czyli teren dzisiejszego Kwartału Dominikańskiego?).

Przejdźmy teraz do wniosków jakie wyciągnęli autorzy artykułu, na którym opiera się ten wpis.

Przyjęli oni, że najprawdopodobniej katedrę wzniesiono na miejscu kościoła założonego przez św. Ottona. Kościół św. Idziego mógł powstać w latach 70 XII wieku, i takie datowanie uznali oni (autorzy) za najbardziej prawdopodobne.

Pierwotny kościół był prawdopdobnie drewaniany na planie nieznanym, ani formie (brak danych co do jego wyglądu).

Niewielki kościółek na placu targowym mógł być ewentualnie granitowy. Wszystkie mury fundamentowe świątyni zostały wykonane z otoczaków granitowych różnej wielkości oraz materiału ceramicznego (głównie cegieł gotyckich, kształtek ceramicznych i żeber sklepiennych, znajdują się one w zbiorach MHZK). Przyjęto założenie, że część nadziemna była już ceglana. Teoria o drewnianym kościele podparto także śladami pożaru pod fundamentami ołtarza kościoła (poprzedni mógł spłonąć).

Pierwotny kościół znajdował się w miejscu chóru (czyli prezbiterium https://pl.wikipedia.org/wiki/Prezbiterium ) późniejszego ceglanego kościoła dominikanów. Pod chórem, w przeciwieństwie do fundamentów nie natrafiono na ślady grobów. Prezbiterium było otoczone pochówkami z trzech różnych cmentarzy: przeddominikańskiego, klasztornego i protestanckiego.

Układ kościoła mógł wynikać z ograniczeń terenowych, z jednej strony miało to być strome wzgórze, zaś z drugiej miał biec trakt do Kołobrzegu.


Pozdrawiam
Pan Marcin
https://lepszykamien.wordpress.com/