Trzecia odsłona historii osiedla Katedralnego w Kamieniu Pomorskim - „Okiem pana Marcina”

W wieku XVIII na terenie osiedla zaczęto wznosić budynki o konstrukcji ryglowej, często nazywanej murem pruskim. Kapituła była wówczas pod opieką luteranów, którzy jednak nie mieli zamiaru wprowadzać zmian w zamkniętej formie osiedla (otoczonej murem z oryginalnym rozplanowaniem). W tym czasie wokół katedry (i w środku, często chodzą Państwo po płytach nagrobnych) nadal funkcjonował cmentarz grzebalny (w niektórych krajach nadal tak jest, np. Anglii).

W 1725 roku wzniesiono kurię dziekana wraz z towarzyszącymi jej budynkami gospodarczymi. Kamieńskie muzeum wielokrotnie nagłośniało wynalezienie tutaj tzw. butelki lejdejskiej przez Ewalda von Kleista, dziekana i fizyka mieszkającego tutaj w latach 1722-1748. W tym stuleciu zabudowano również teren dawnej kurii strukturariusa (budowniczego) – teren pomiędzy bramą katedralną, a kurią superintendenta. Teren ten podzielono na pięć parcel, gdzie wzniesiono domy kalenicowe, tutaj więcej o kalenicach: pl.wikipedia.org/wiki/Kalenica_(budownictwo)

Zwrócone fasadami do katedry domy miały zostać zaopatrzone w niewielkie podwórza przy murze obronnym.

Kolejnymi zmianami było wzniesienie nowych budynków dla potrzeb kapituły. Konstrukcje nawiązywały do XVII i XVIII wiecznych siedzib dworskich lokalnej szlachty, które wzbogacono o podwórza gospodarcze. Wynikało to z posiadania przez kapitułę majątków ziemskich, z których należało gdzieś gromadzić plony.

Wiek XIX wniósł spore zmiany w funkcjonowaniu naszego miasta. 30 X 1810 edyktem królewskim na terenie Prus zniesiono wszystkie fundacje duchowne, zakony oraz organizacje kościelne. Przekształcono jest w instytucje świeckie, przed czym nie uciekła również kamieńska kapituła. W roku 1811 wszystkie dobra kapituły ( i biskupie) przeszły pod domenę państwową, podlegając Urzędowie Fiskalnemu Domeny. W owym czasie na osiedlu znajdowały się 23 mieszkania, z których 20 należało do kapituły, a tylko trzy były w rękach prywatnych. W spisie przekazanych majętności wymieniono: kurię dziekana, kantora, thesaurariusa, scholastyka, instytut panien, dom sądu, superintedenturę, archidiakonat, mieszkanie rektora i konrektora, dwa domy wdów, dom zakrystiana, mieszkanie służby, poborcy podatkowego, egzekutora, zegarmistrza i akuszerki. Nie wymieniono natomiast remizy strażackiej i kuźni, zapewne nie będącą już własnością kościelną. Pałac biskupi był już wtedy własnością rodziny Buddenów, co zostało wyszczególnione na planie miasta z roku 1725.

Dwa wieku temu znana była tendencja do rozbiórki budynków, które utraciły już swoje historyczne znaczenie, nie ominęło to Kamienia:

- 1819 – rozbiórka południowego i wschodniego muru obronnego wraz z Bramą Katedralną
- Od 1820 – rozbiórka większości murów wokół osiedla katedralnego i Bramy Kapitulnej
- 1845 – rozebranie Bramy Wodnej (furty wodnej)
- 1856 – rozebranie kurii kantora i otaczających zabudowań
- 1862 – rozebranie budynku sądu ziemskiego i grodzkiego, stały przed wieżą katedry

Naprawiono jednakże mury obronne nad Zalewem Kamieńskim, które wówczas pełniły funkcję murów oporowych. U schyłku stulecia w mieście odkryto lecznicze wody solankowe (1872) oraz doprowadzono kolej żelazną (1892), jednak te wydarzenia nie miały wpływu na losy osiedla katedralnego.

Na początku XX stulecia na terenie osiedla wzniesiono neogotycką szkołę (1909) oraz dom ewangelickiej gminy kościelnej (1931). Działania wojenne na szczęście oszczędziły osiedle katedralne. Nie dotarł tutaj również pożar, który wybuch w 1945 roku - uszkodzone zostały jedynie dachy. Niestety opuszczone domy szybko ulegały dewastacji i wkrótce pojawiły się kolejne rozbiórki:

- 1954 – rozbiórka budynku gospodarczego przy kurii dziekana
- 1960 – rozebranie domu wikariuszy – rzekomo przeszkadzał w komunikacji drogowej
- 1966 – rozebranie domu wdów z 1728 roku oraz XIX wiecznych domów stojących w miejscu kurii strukturariusa

Następnie w myśl koncepcji Miejskiej Rady Narodowej miała zostać przeprowadzona przebudowa osiedla katedralnego na wielorodzinne osiedle mieszkaniowe, czyli powtórzyć budynki wzniesione na Starym Mieście. Opracowane w roku 1968 rozwiązania zakładały wzniesienie po północnej stronie katedry trzech czterokondygnacyjnych punktowców, skutecznie zasłaniających świątynię od strony wody.

Na tym kończy się część trzecia, zapraszam do kamieńskiego muzeum. Pracownicy wielokrotnie publikowali stare mapy i informacje na temat kurii dziekana, z pewnością są w stanie powiedzieć dużo więcej na ten temat.

Pozdrawiam

Pan Marcin
lepszykamien.wordpress.com/